Η ανακάλυψη του σωματιδίου Higgs και πώς την εκμεταλλεύονται…

Γραφική απεικόνιση σύγκρουσης πρωτονίων, που παράγει ένα μποζόνιο Χιγκς, μέσα στον ανιχνευτή του πειράματος ATLAS του CERN

Η ανακοίνωση της ανακάλυψης του σωματιδίου Higgs αναζωπύρωσε όχι μόνο τη συζήτηση για το CERN και τις μελέτες που κάνουν εκεί, αλλά και ποικίλες θεολογικές ή φιλοσοφικές συζητήσεις στα δελτία ειδήσεων και στις εφημερίδες. Οι περισσότερες από αυτές τις συζητήσεις δεν έχουν, δυστυχώς, καμία επιστημονική βάση. Αντίθετα, προωθούν τη μεταφυσική και το σκοταδισμό.

Τι είναι όμως αυτό το πείραμα; Ποια η σημασία της εύρεσης αυτού του σωματιδίου;
Οπως είναι γνωστό, το κάθε υλικό αποτελείται από άτομα. Το κάθε άτομο αποτελείται από έναν πυρήνα γύρω από τον οποίο κινούνται τα ηλεκτρόνια. Ο κάθε πυρήνας με τη σειρά του αποτελείται από πρωτόνια και νετρόνια. Αντίστοιχα, τα πρωτόνια


αποτελούνται από τα quarks. Βλέπουμε, λοιπόν, ότι όσο «μπαίνουμε πιο βαθιά» μέσα στα σώματα έχουμε διάφορα στοιχειώδη σωματίδια που η αλληλεπίδραση μεταξύ τους δημιουργεί νέα σωματίδια. Η Φυσική που ασχολείται με τη δομή αυτή και με τα διάφορα στοιχειώδη σωμάτια ονομάζεται Φυσική των στοιχειωδών σωματιδίων.

Η επιστήμη δουλεύει με βάση την παρακάτω μέθοδο. Παρατηρείς ένα φαινόμενο, προτείνεις μοντέλα που να το ερμηνεύουν τα οποία επιβεβαιώνεις με πειράματα και έπειτα, με βάση αυτά, κάνεις προβλέψεις για νέα φαινόμενα, τα οποία προσπαθείς να ανακαλύψεις και να μελετήσεις. Ετσι και στη Φυσική των στοιχειωδών σωματιδίων έχουμε τις παρατηρήσεις μας (πρωτόνια, νετρόνια, quarks κ.λπ.) τις οποίες προσεγγίζουμε με μια θεωρία που ονομάζεται «Καθιερωμένο Μοντέλο» (Standard Model).

Το «Καθιερωμένο Μοντέλο» πραγματεύεται τις ηλεκτρομαγνητικές, ασθενείς και ισχυρές, αλληλεπιδράσεις που καθορίζουν τη δυναμική των στοιχειωδών σωματιδίων. Η θεωρία αυτή αναπτύχθηκε στα τέλη του 20ού αιώνα, ενώ απέκτησε την ολοκληρωμένη, σημερινή μορφή της στα τέλη της δεκαετίας του 1970 με την ανακάλυψη των quarks. Εχει εφαρμογές και σε άλλους τομείς της επιστήμης, όπως η αστροφυσική, η κοσμολογία και η πυρηνική φυσική. Η συγκεκριμένη θεωρία κατάφερε να ερμηνεύσει μια σειρά από πειραματικά δεδομένα και φαινόμενα. Ταυτόχρονα, προβλέπει την ύπαρξη διαφόρων σωματιδίων ανάμεσα στα οποία και το μποζόνιο του Higgs, το οποίο θεωρείται και θεμελιακό σωματίδιο για τη θεωρία του «Καθιερωμένου μοντέλου».
Τα πειράματα που γίνονται στο CERN αποσκοπούν στη μελέτη των στοιχειωδών σωματιδίων, των ιδιοτήτων και της συμπεριφοράς τους, των αλληλεπιδράσεων μεταξύ τους, όπως επίσης και στην ανακάλυψη νέων στοιχειωδών σωματιδίων.

Η ενδεχόμενη ανακάλυψη του μποζονίου του Higgs, και λέω ενδεχόμενη, γιατί σύμφωνα με τους επιστήμονες του CERN χρειάζεται να μελετήσουν παραπέρα και συνολικά τις ιδιότητες του σωματιδίου που ανακαλύφθηκε, για να είναι σίγουροι ότι πρόκειται για το σωματίδιο Higgs του «Καθιερωμένου Μοντέλου», είναι λοιπόν σημαντική γιατί θα δώσει απαντήσεις σε ανοιχτά ζητήματα της θεωρίας του «Καθιερωμένου Μοντέλου». Ομως, ακόμα και αν το σωματίδιο που ανακαλύφθηκε δεν είναι το μποζόνιο το οποίο ψάχνουμε, ανοίγονται νέες προοπτικές για τη Φυσική των στοιχειωδών σωματιδίων όσο και γενικότερα της επιστήμης. Κάνουμε άλλο ένα βήμα στο να προχωρήσουμε ακόμα πιο βαθιά στη μελέτη της φύσης.

Πώς συνδέονται, όμως, όλα αυτά με τα δημοσιεύματα του Τύπου και τις δημοσιογραφικές συζητήσεις;
To CERN είναι ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός Πυρηνικής Ερευνας, ένας διεθνής οργανισμός που χειρίζεται ένα από τα μεγαλύτερα εργαστήρια της Φυσικής των στοιχειωδών σωματιδίων. Ιδρύθηκε στη Γενεύη το 1954, εργάζονται εκεί χιλιάδες επιστήμονες από όλο τον κόσμο και έχει μεγάλη συμβολή τόσο στη Φυσική των στοιχειωδών σωματιδίων όσο και σε άλλους τομείς της επιστήμης και της τεχνολογίας, όπως στα μαθηματικά, στον προγραμματισμό, στην τεχνολογία των υπολογιστών. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι ότι εκεί αναπτύχθηκε ο παγκόσμιος ιστός (World Wide Web).
Παρά τη θετική συμβολή του οργανισμού, από τη πλευρά της διεύθυνσης του οργανισμού, επικρατεί μια λογική marketing στη δημοσιοποίηση των αποτελεσμάτων που σχετίζεται και με τις διαδικασίες χρηματοδότησης. Συνέπεια αυτής της πολιτικής είναι ότι βγαίνουν πολλές φορές στη δημοσιότητα δεδομένα, τα οποία μπορεί να έχουν «εμπορικό» ενδιαφέρον και να «πουλάνε», αλλά στερούνται επιστημονικής τεκμηρίωσης, με αποτέλεσμα η γρήγορη αυτή κίνηση να οδηγεί σε επιστημονικά σφάλματα και «γκάφες». Χαρακτηριστικό τέτοιο παράδειγμα ήταν η βιαστική ανακοίνωση, της ερευνητικής ομάδας OPERA, και παρά τις αντιδράσεις άλλων επιστημόνων, του υπολογισμού της ταχύτητας των νετρίνων, με την οποία βρήκαν ότι τα νετρίνα κινούνται με ταχύτητες μεγαλύτερες της ταχύτητας του φωτός, ανακάλυψη που αν ίσχυε θα κατέρριπτε την Ειδική Θεωρία της Σχετικότητας. Βέβαια, αν και η «ανακάλυψη» πήρε μεγάλη δημοσιότητα, στο τέλος αποδείχθηκε ότι ήταν λάθος, εξαιτίας τεχνικών σφαλμάτων!!

Η πολιτική της διεύθυνσης του CERN τροφοδοτεί πολλές φορές τη συζήτηση στα ΜΜΕ, τα οποία εκμεταλλεύονται με το χειρότερο τρόπο τα επιστημονικά επιτεύγματα. Ετσι ονομάζουν το μποζόνιο του Higgs με το όνομα «το σωματίδιο του θεού», μιλάνε για μελανές οπές και ενδεχόμενα καταστροφών, δημιουργούν συγχύσεις στα μυαλά των ανθρώπων για την ουσία της έρευνας που γίνεται εκεί.

Δεν είναι όμως μόνο αυτό. Αξιοποιώντας όλη αυτή τη φιλολογία, αναπτύσσονται από διάφορους επιστήμονες, από θεολόγους και ολόκληρα ιδρύματα, θεωρίες για σύνδεση της επιστήμης με τη θρησκεία, για την ύπαρξη του θεού. Διαδίδονται μεταφυσικές θεωρίες που προσπαθούν να καλυφθούν με έναν επιστημονικό μανδύα. Ολη αυτή η συζήτηση προωθεί στο λαό το σκοταδισμό, απομακρύνοντάς τον από την επιστήμη και τη διαλεκτική αντίληψη της πραγματικότητας. Μέσα από τέτοιους δρόμους εδραιώνεται μια μεταφυσική σκέψη που επηρεάζει συνολικά τη συμπεριφορά του λαού σε όλα τα επίπεδα της κοινωνικής του δραστηριότητας.

Και στην επιστήμη υπάρχει η ιδεολογική αντιπαράθεση, όπως και σε κάθε τι άλλο στην κοινωνία. Ετσι βλέπουμε πώς μια καθαρά επιστημονική επίτευξη, που προωθεί την επιστήμη, και μπορεί να πάει την ανθρωπότητα ένα βήμα μπροστά, αξιοποιείται στην αντίθετη κατεύθυνση.

Είναι χρέος των επιστημόνων που βλέπουν τη θέση τους μαζί με την εργατική τάξη και το λαό να πάρουν θέση και σε αυτήν τη μάχη. Να πολεμήσουν με όλες τους τις δυνάμεις τη μεταφυσική, να αντιπαρατεθούν με αυτούς που τη στηρίζουν. Να εκλαϊκεύσουν σωστά τα επιστημονικά αποτελέσματα θέτοντάς τα στην υπηρεσία του λαού.

Μαάιτα Τζαμάλ ΟδυσσέαςΥπ. Διδάκτορας του τμήματος Φυσικής ΑΠΘ