Το αβέβαιο μέλλον της ευρωζώνης Πέμπτο μέρος

Η Σύνοδος των G-20 στη Σεούλ: Μεταβολή του συσχετισμού δυνάμεων

Οι επιλογές της γερμανικής και της γαλλικής αστικής τάξης λαμβάνουν υπόψη τις ευρύτερες αλλαγές στο συσχετισμό δυνάμεων στο διεθνές ιμπεριαλιστικό σύστημα. Πρόκειται για μακροχρόνιες αλλαγές που έγιναν εμφανέστερες λόγω της πρόσφατης κρίσης και αφορούν τη ραγδαία βελτίωση της θέσης της Κίνας, της Ινδίας, της Ρωσίας και άλλων αναδυόμενων δυνάμεων (π.χ. της Βραζιλίας), συγκριτικά με την υποχώρηση του μεριδίου των ΗΠΑ και της Ευρωζώνης στο Παγκόσμιο Ακαθάριστο Προϊόν¹².
Η Κίνα και η Ινδία αποτελούν τις μόνες ισχυρές δυνάμεις με πραγματικά υψηλό ετήσιο ρυθμό αύξησης του ΑΕΠ την τελευταία δεκαετία. Αν εξετάσει κανείς συνολικά την πορεία εισροών - εκροών των ΑΞΕ την τελευταία πενταετία, θα διαπιστώσει επίσης τη δυναμική της Κίνας, της Ινδίας και της Ρωσίας, συγκριτικά με την κάμψη των ΗΠΑ, της Βρετανίας και της Γερμανίας (Πίνακες Παραρτήματος). Αυτές οι αλλαγές αντανακλώνται και στις τελευταίες Συνόδους του G20. Η προηγούμενη Σύνοδος του G20 στο Τορόντο (Ιούνης 2010) κατέληξε σ' ένα ευχολόγιο που καλούσε τις αστικές κυβερνήσεις, από τη μία, να ενισχύσουν με κρατικούς πόρους την ανάκαμψη και, από την άλλη, να διατηρήσουν τη δημοσιονομική σταθερότητα. Υπήρχε, επίσης, η γνωστή έκκληση στις δυναμικές οικονομίες με μεγάλα πλεονάσματα εξωτερικού εμπορίου να ενισχύσουν την εγχώρια κατανάλωσή τους.
Στην τελευταία Σύνοδο του G20 στη Σεούλ, η όξυνση των ενδοϊμπεριαλιστικών αντιθέσεων ήταν πιο φανερή. Οι γενικόλογες διακηρύξεις προς τα ιμπεριαλιστικά κέντρα να «απόσχουν από οποιαδήποτε ανταγωνιστική υποτίμηση νομισμάτων» και να μην εγκαταλείψουν την προσπάθεια για «κοινές συντονισμένες λύσεις» δεν έχουν ιδιαίτερη σημασία. Αυτό που επιβεβαιώθηκε είναι η αλλαγή συσχετισμού δύναμης υπέρ της Κίνας και σε βάρος των ΗΠΑ.



Στο ζήτημα του εξωτερικού εμπορίου δεν έγινε δεκτή ούτε από την Κίνα, ούτε από τη Γερμανία η πρόταση των ΗΠΑ για διεθνή μηχανισμό ελέγχου ελλειμμάτων - πλεονασμάτων (από -4% έως +4%).
Στο ζήτημα των νομισματικών ισοτιμιών επίσης δεν υπάρχει καμιά ουσιαστική συμφωνία. Η Γερμανία και η Κίνα άσκησαν κριτική για την απόφαση της FED να διοχετεύσει στην αγορά 600 δισ. δολάρια και να επιτρέψει παράλληλα τη διολίσθηση του δολαρίου. Στην ουσία, απέτυχαν οι πιέσεις των ΗΠΑ προς τη Κίνα να ανατιμήσει το γουάν.
Στο ζήτημα του ρυθμιστικού πλαισίου λειτουργίας του χρηματοπιστωτικού συστήματος υπήρξαν πάλι μόνο γενικόλογες διακηρύξεις.
Υπήρξε καταρχήν επικύρωση του νέου συσχετισμού δυνάμεων στο μηχανισμό λήψης αποφάσεων του ΔΝΤ με αναβάθμιση της Κίνας, της Ρωσίας, της Βραζιλίας και σχετική υποβάθμιση της ΕΕ.
Η διαπάλη στο επίπεδο του G20 φέρνει στο επίκεντρο τις προτάσεις για αναβάθμιση μέτρων προστατευτισμού κυρίως στις ΗΠΑ, αλλά και στην ΕΕ. Τώρα είναι η σειρά της Κίνας να υψώσει τη σημαία του «ελεύθερου εμπορίου».
Η τάση ενίσχυσης του προστατευτισμού, όπως είναι φυσικό, ισχυροποιείται στις ΗΠΑ όπου αυτή η επιλογή προβάλλεται ως αναγκαίος όρος για να αποδώσουν ορισμένα νεοκεϋνσιανά μέτρα κρατικής ενίσχυσης της ζήτησης προς όφελος της εγχώριας παραγωγής. Αναζωπυρώνεται η συζήτηση για το ρυθμιστικό πλαίσιο του παγκόσμιου εμπορίου και τη φορολογία της κυκλοφορίας του χρηματικού κεφαλαίου.
Οι μεταβολές του συσχετισμού δύναμης αντανακλώνται και στο συσχετισμό εντός του ΔΝΤ. Στις αρχές Νοέμβρη, το Εκτελεστικό Συμβούλιο (Executive Board) του ΔΝΤ ενέκρινε τις προτάσεις για τη 14η Γενική Αναθεώρηση των μεριδίων (ποσοστώσεων - quotas) των χωρών - μελών και απομένει να υιοθετηθούν από το (ανώτερο) Διοικητικό Συμβούλιο του ΔΝΤ. Το μερίδιο (quota) ενός μέλους του ΔΝΤ καθορίζει τη συνδρομή που πρέπει να πληρώνει, το βάρος της ψήφου του, την πρόσβαση σε χρηματοδοτήσεις από το ΔΝΤ και το μερίδιό του σε Special Drawing Rights (Ειδικά Τραβηχτικά Δικαιώματα).
Οι αποφάσεις σχεδιάζεται να μπουν σε ισχύ από το Γενάρη του 2011. Ως αποτέλεσμα της ανακατανομής μεριδίων προκύπτουν σε γενικές γραμμές τα εξής: Η Κίνα γίνεται η 3η μεγαλύτερη δύναμη του ΔΝΤ (προσπερνάει πλέον τις Γερμανία, Ηνωμένο Βασίλειο, Γαλλία, Ιταλία, Σαουδική Αραβία).
Σημειώνουμε ότι η τελική πρόταση προς το ΔΣ του ΔΝΤ μειώνει κι άλλο τα μερίδια ΗΠΑ, Γερμανίας, Γαλλίας, Ην. Βασιλείου, Ιταλίας. Τα μερίδια καθορίζουν και το συσχετισμό στο ΔΣ του ΔΝΤ. Αυτό αποτελείται από 24 μέλη, 5 από αυτά διορίζονται από ΗΠΑ, Ιαπωνία, Γερμανία, Γαλλία, Ην. Βασίλειο. Τα υπόλοιπα 19 εκλέγονται με τις ψήφους ενός αριθμού χωρών. Η Κίνα, η Σαουδική Αραβία και η Ρωσία στο υπάρχον ΔΣ μπορούσαν να εκλέξουν μόνοι τους χωρίς τις ψήφους άλλης χώρας στο ΔΣ. Οι αντιπρόσωποι αυτοί, με βάση τις ψήφους που έχει κάθε χώρα, έχουν μια ισχύ στη σύνοδο του ΔΣ (π.χ. οι ΗΠΑ έχουν έναν αντιπρόσωπο που κατέχει 371.743 ψήφους ή το 16,74%, ενώ η Κίνα επίσης με έναν αντιπρόσωπο κατέχει 81.151 ψήφους ή 3,65%). Με τις αλλαγές από το Γενάρη του 2011 θα αλλάξει ο συσχετισμός των 2.221.085 ψήφων και των μελών του Εκτελεστικού Συμβουλίου.
Αυτές οι μεταβολές στο συσχετισμό δυνάμεων επιδρούν στη γενικότερη πολιτική της ΕΕ. Η γενική τάση είναι η ενδυνάμωση των οικονομικών σχέσεων με τη Ρωσία και την Κίνα. Σε αυτήν την κατεύθυνση πρωταγωνιστεί ισχυρό τμήμα της γερμανικής αστικής τάξης. Πρόκειται για τους ομίλους παραγωγής κεφαλαιουχικών προϊόντων και εμπορευμάτων πολυτελείας (π.χ. αυτοκινήτων Mercedes), καθώς και για μεγάλους εμπορικούς ομίλους που εισάγουν στην Ευρώπη κινεζικά καταναλωτικά εμπορεύματα. Αυτό το τμήμα του γερμανικού κεφαλαίου στηρίζει την Κίνα να αντισταθεί στις πιέσεις των ΗΠΑ για ανατίμηση του γουάν έναντι του δολαρίου. Στον αντίποδα, άλλα τμήματα του γερμανικού, του γαλλικού, του ιταλικού κεφαλαίου, που ανταγωνίζονται με ομοειδή κινέζικα εμπορεύματα, συμπορεύονται με τις ΗΠΑ.
Η ΕΕ αποτελεί σήμερα τον πρώτο προορισμό των κινεζικών εξαγωγών. Οι εισαγωγές εμπορευμάτων της ΕΕ από τη Κίνα φτάνουν τα 280 δισ. δολάρια σε σύνολο εισαγωγών 1,5 τρισ. δολαρίων. Αντίστοιχα, οι εξαγωγές προς την Κίνα φτάνουν τα 106 δισ. δολάρια σε σύνολο εξαγωγών 1,4 τρισ. δολάρια. Αυτό το ύψος των εμπορικών συναλλαγών εξηγεί σε ένα βαθμό τις πρόσφατες δηλώσεις του υπουργού Εμπορίου της Κίνας Τσεν Ντεμίνγκ και του αντιπροέδρου της κινεζικής κυβέρνησης Γουάνκ Κισάν για τη στήριξη των μέτρων που έλαβε η Σύνοδος Κορυφής της ΕΕ.
Οι δηλώσεις αυτές πρέπει να συσχετιστούν και με την πρόσφατη συμφωνία Ρωσίας - Κίνας να καταργήσουν το δολάριο στις μεταξύ τους εμπορικές συναλλαγές και να προωθήσουν ένα «καλάθι νομισμάτων», στο οποίο θα μετέχουν το ρούβλι και το γουάν.
Αντίστοιχα, η ΕΕ δυναμώνει τις σχέσεις της με τη Ρωσία, αφού αποτελεί προορισμό για το 45% των ρωσικών εξαγωγών. Η Ρωσία προμηθεύει σήμερα το 40% του φυσικού αερίου και το 30% του πετρελαίου που χρειάζεται η Γερμανία. Κατά τη διάρκεια της τελευταίας 26ης Συνόδου ΕΕ - Ρωσίας, υπογράφηκε μνημόνιο άρσης των αντιρρήσεων της ΕΕ για είσοδο της Ρωσίας στον Παγκόσμιο Οργανισμό Εμπορίου (ΠΟΕ) μετά από διαπραγματεύσεις 17 ετών. Παράλληλα, ο Ρώσος πρωθυπουργός Πούτιν, με άρθρο του στη γερμανική εφημερίδα «Sueddeutsche Zeitung» (25 Νοέμβρη), πρότεινε τη δημιουργία Ζώνης Ελεύθερου Εμπορίου μεταξύ Ρωσίας και ΕΕ, από τη Λισαβόνα μέχρι το Βλαδιβοστόκ.
Η πρόταση εστίασε στη διαμόρφωση κοινής βιομηχανικής πολιτικής, εταιρικής σχέσης στο επίπεδο της έρευνας και ενεργειακής συνεργασίας, που θα επιτρέψει σημαντικές ρωσικές επενδύσεις μέσα στην ΕΕ. Αυτές οι εξελίξεις αυξάνουν την ανησυχία των ΗΠΑ για πιθανή αποστασιοποίηση της Γερμανίας από το διαμορφωμένο ευρωατλαντικό πλαίσιο. Οι πρόσφατες αναλύσεις της γνωστής επιθεώρησης «Stratfor» εστιάζουν στη γερμανική εξωτερική πολιτική προσέγγισης με τη Μόσχα και το Πεκίνο και στη σχετική ανησυχία των ΗΠΑ. Η διαφαινόμενη μετατόπιση του γεωπολιτικού ενδιαφέροντος της Γερμανίας προς την Ανατολή διαμορφώνει νέα δεδομένα για τον έλεγχο της Ευρασίας. Αυτές οι εξελίξεις θα επιδράσουν καθοριστικά στο αβέβαιο μέλλον της Ευρωζώνης.
ΣΥΝΕΧΙΖΕΤΑΙ
Σημειώσεις:
12. Βλ. ΚΟΜΕΠ 3/2009 και 5/2009

Του
Μάκη ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΥ*
* Ο Μάκης Παπαδόπουλος είναι μέλος της ΚΕ του ΚΚΕ, υπεύθυνος του Τμήματος Οικονομίας