Οι εξελίξεις στον τουρισμό της κρουαζιέρας

Οι δημαγωγικές κορόνες των εφοπλιστών, των εκπροσώπων των ευρωπαϊκών και αμερικάνικων ναυτιλιακών επιχειρηματικών ομίλων, των «tour operators» που δραστηριοποιούνται στον τουρισμό της κρουαζιέρας και η αναπαραγωγή τους από το πολιτικό προσωπικό μέσα από τα ιδιωτικά και κρατικά ΜΜΕ, για τον πακτωλό των κεφαλαίων που δήθεν θα εισρεύσουν από επενδύσεις και τουρίστες στην Ελλάδα, συμβάλλοντας στην ανάκαμψη και την ανάπτυξη της οικονομίας, στην αποπληρωμή του χρέους και των ελλειμμάτων, στο χτύπημα της ανεργίας, στην αύξηση των θέσεων εργασίας, στη βελτίωση της θέσης των εργαζομένων, δεν έχουν καμία σχέση με τη βάρβαρη αντιλαϊκή πολιτική της ΕΕ, του ΠΑΣΟΚ, της ΝΔ, του ΛΑ.Ο.Σ. που είναι σε εξέλιξη, με ορίζοντα για δεκαετίες ενάντια στην εργατική τάξη και τα λαϊκά στρώματα.

Ωφελημένοι από την αντιλαϊκή πολιτική και σε αυτόν τον τομέα του τουρισμού είναι τα μονοπώλια, οι μεγάλοι επιχειρηματικοί όμιλοι, οι «tour operators», μέσα από τη συγκέντρωση και συγκεντροποίηση του κεφαλαίου και σε αυτόν τον τομέα, με το μαζικό διωγμό ναυτεργατών με συγκροτημένα μισθολογικά και εργασιακά δικαιώματα και την αντικατάστασή τους με φτηνότερο εργατικό δυναμικό, με τεράστια κέρδη για την πλουτοκρατία.
Γιατί, στα μεγάλα ωκεανοπόρα κρουαζιερόπλοια με ελληνική ή ξένη σημαία ευρωπαϊκή, αμερικάνικη κ.ά. το ξενοδοχειακό προσωπικό, που ανέρχεται στα 2/3 του συνόλου των εργαζομένων στα πλοία, π.χ. από τους 1.200 οι 800 εργαζόμενοι δεν θεωρούνται ναυτεργάτες - μέλη της οργανικής σύνθεσης των πλοίων, δουλεύουν και ζουν σε άθλιες συνθήκες, σύγχρονοι δούλοι στα υπόγεια διαμερίσματα, κάτω από την ίσαλο των πλοίων, χωρίς να βλέπουν ήλιο μέρες, βδομάδες, ορισμένοι και μήνες, που αμείβονται με τα φιλοδωρήματα των επιβατών!

Αυτός είναι ο εκσυγχρονισμός, η εξελικτική πορεία της βάρβαρης καπιταλιστικής εκμετάλλευσης των εργαζομένων σε αυτά τα τεράστια πλοία με τη χρυσόσκονη και τα χιλιάδες λαμπιόνια. Αυτό το καθεστώς της γαλέρας θέλουν να επιβάλουν οι εφοπλιστές, η πλουτοκρατία και οι πολιτικοί τους εκπρόσωποι με την κατάργηση του «ΚΑΜΠΟΤΑΖ» στα κρουαζιερόπλοια και στην ακτοπλοΐα, για την ένταση της εκμετάλλευσης των εργαζομένων και την αύξηση των κερδών των εφοπλιστών, των μονοπωλίων.Τα στοιχεία για τις εξελίξεις στον τουρισμό της κρουαζιέρας για το 2010 και την προοπτική για τα


επόμενα χρόνια αποκαλύπτουν τους ανυπόστατους ισχυρισμούς των εφοπλιστών και γενικότερα του κεφαλαίου:

• Στο τέλος του 2010 υπήρχαν 45 γραμμές κρουαζιέρας με έδρα την Ευρώπη, και λειτουργούσαν 132 κρουαζιερόπλοια με χωρητικότητα περίπου 137.100 κλίνες, 66 σκάφη με χωρητικότητα 81.000 κλίνες λειτούργησαν στην Ευρώπη από μη ευρωπαϊκές γραμμές.
• Ακόμα, 5,5 εκατομμύρια κάτοικοι της Ευρώπης έκαναν κράτηση κρουαζιέρας
• Επίσης, 5,2 εκατομμύρια επιβάτες ξεκίνησαν τις κρουαζιέρες τους από ένα ευρωπαϊκό λιμάνι.

Χαρακτηριστικά, σε αυτήν την κατηγορία των ωκεανοπόρων κρουαζιερόπλοιων με ελληνική σημαία έχουν παραμείνει μόνο τα 2 από τα 10 πλοία της εταιρείας «Luis Hellenic Cruises» - τα πλοία «Cristal» και «Calypso» - με σύνολο 565 ναυτεργάτες, από τους οποίους μόνο οι 150 περίπου είναι Ελληνες και αμείβονται με βάση την αντίστοιχη Συλλογική Σύμβαση Εργασίας, ενώ οι άλλοι ναυτεργάτες δουλεύουν σε καθεστώς γαλέρας.

Η προκλητική ενέργεια της κυβέρνησης του ΠΑΣΟΚ με τη στήριξη της ΝΔ να διαγράψει, με νομοθετική διάταξη, την οφειλή του ομίλου «Luis Hellenic Cruises» για τις εισπραχθείσες από τους ναυτεργάτες ασφαλιστικές εισφορές αξίας 19.000.000 δολαρίων προς το ήδη χρεοκοπημένο ΝΑΤ, ενώ την ίδια ώρα προβαίνει σε δραστικές περικοπές στις συντάξεις και στην ήδη υποβαθμισμένη ιατροφαρμακευτική περίθαλψη του Οίκου Ναύτη, αποτελεί διεθνή άθλια πρωτοτυπία...Ετσι, ενώ το ΠΑΜΕ, τα σωματεία ΠΕΜΕΝ - «ΣΤΕΦΕΝΣΩΝ» δίνουν μάχη ενάντια στην κατάργηση του ΚΑΜΠΟΤΑΖ, στην αντεργατική πολιτική της ΕΕ, διεκδικώντας το δικαίωμα στη δουλειά, Συλλογικές Συμβάσεις Εργασίας, καταβολή των ασφαλιστικών εισφορών τους από τον όμιλο της εταιρείας «Luis Hellenic Cruises» και τους άλλους εφοπλιστές στο ΝΑΤ, τα ιδιωτικά και κρατικά ΜΜΕ που ελέγχει η αστική τάξη - με επικεφαλής το ραδιοτηλεοπτικό σταθμό «ΣΚΑΪ» του ομίλου ΑΛΑΦΟΥΖΟΥ και Σία..., με απύθμενο θράσος, που ξεπερνάει τα όρια της γελοιότητας, φωνάζουν, ανεμίζοντας το σκιάχτρο, ότι οι αγώνες των ναυτεργατών και γενικότερα της εργατικής τάξης υπονομεύουν τον τουρισμό! Να πού τους οδηγεί το θράσος τους ...στην αυτογελοιοποίησή τους.
Οι προσπάθειες της αστικής τάξης, του ΠΑΣΟΚ και της ΝΔ να δημιουργήσουν συνθήκες κοινωνικού αυτοματισμού ενάντια στους ναυτεργάτες, γενικότερα ενάντια στους αγώνες των εργαζομένων πέφτουν στο κενό, γιατί αργά, μπορεί και βασανιστικά αρκετές φορές, όλο και περισσότερα εργατικά - λαϊκά στρώματα, μέσα σε συνθήκες όξυνσης της ταξικής πάλης, καταχτούν ταξική πολιτική συνείδηση, πολύτιμο όπλο για την ανασύνταξη και αντεπίθεση του εργατικού κινήματος.

Οικονομικές επιπτώσεις της βιομηχανίας κρουαζιέρας

Ο οικονομικός αντίκτυπος της βιομηχανίας κρουαζιέρας το 2010 περιλαμβάνει τα εξής:

• 35,2 δισ. ευρώ συνολική παραγωγή.
• 14,5 δισ. ευρώ άμεσες δαπάνες από εταιρείες κρουαζιερόπλοιων, τους επιβάτες και τα πληρώματα των πλοίων.

Επιπτώσεις ανά χώρα

Οπως φαίνεται στον πίνακα 1, οι κύριες 6 χώρες αντιστοιχούσαν σε πάνω από 80% των άμεσων οικονομικών σε όλη την Ευρώπη.
Οι τρεις χώρες της Ιταλίας, του Ην. Βασιλείου και της Γερμανίας αντιστοιχούσαν στο 61% των άμεσων ενισχύσεων της βιομηχανίας κρουαζιέρας. Αυτές οι χώρες είχαν συνολική αύξηση 8,7% στις άμεσες δαπάνες σε σχέση με το 2009 και συμμετείχαν γενικά σε όλους τους τομείς της βιομηχανίας:

• Ως μεγάλη αγορά προέλευσης και προορισμού των επιβατών κρουαζιέρας.
• Στη συντήρηση των γραφείων και στην παροχή προσωπικού.
• Στην παροχή υπηρεσιών ναυπηγικής και επισκευής και

στην παροχή και ανεφοδιασμό με καύσιμα των κρουαζιερόπλοιων.
Οι υπόλοιπες τρεις χώρες από τις κύριες 6 έτειναν να επηρεάζονται σε ένα ή δύο από τους μεγαλύτερους τομείς:

• Η Ισπανία είναι κυρίως αγορά προέλευσης και προορισμού, ενώ λειτουργούν και ορισμένα γραφεία.
• Η Γαλλία είναι κυρίως αγορά προέλευσης και προορισμού και επιπλέον έχει υποδομές ναυπηγοεπισκευής.
• Η Ελλάδα είναι κυρίως χώρα προορισμού.

Ο τουρισμός κρουαζιέρας είχε 14,5 δισ. ευρώ σε άμεσες δαπάνες σε όλη την Ευρώπη το 2010. Οπως φαίνεται στον πίνακα 2, αυτά τα έξοδα κατανέμονται ως εξής στους κύριους τομείς:

• Οι επιβάτες κρουαζιέρας και τα πληρώματα ξόδεψαν περίπου 3,1 δισ. ευρώ σε αγορές στις επισκέψεις σε λιμάνια, από τη διαμονή τους μέχρι και τη λιανική αγορά κοσμημάτων, ρούχων και άλλων παρεμφερών προϊόντων.
• Οι δαπάνες των επιβατών περιλαμβάνουν σύντομες εκδρομές, διαμονή σε ξενοδοχεία πριν και μετά την κρουαζιέρα, αεροπορικά ταξίδια και άλλα εμπορεύματα στα λιμάνια επιβίβασης και στάσης.
• Οι δαπάνες των πληρωμάτων συγκεντρώνονταν στις δαπάνες για προϊόντα λιανικής, τρόφιμα και ποτά.
• Μαζί με τα αεροπορικά εισιτήρια, οι επιβάτες ξόδεψαν κατά μέσο όρο 285 ευρώ. Χωρίς τα αεροπορικά εισιτήρια ξόδευαν περίπου 70 ευρώ στις πόλεις των λιμανιών επιβίβασης.
• Κατά μέσο όρο, οι επιβάτες κρουαζιέρας ξόδευαν επίσης 61 ευρώ σε κάθε αποβίβαση σε λιμάνια κατά τη διάρκεια της κρουαζιέρας.
• Κάθε μέλος πληρώματος ξόδευε κατά μέσο όρο 16 ευρώ σε κάθε αποβίβαση κατά τη διάρκεια της κρουαζιέρας.

Αμοιβές εργαζομένων στις γραμμές κρουαζιέρας

Οι ευρωπαϊκές γραμμές κρουαζιέρας δαπάνησαν 1,24 δισ. ευρώ σε αμοιβές εργαζομένων που διέμεναν στην Ευρώπη το 2010, αύξηση 5,1% από το 2009. Αυτό το ποσό αντιστοιχεί στο 9% των συνολικών δαπανών της βιομηχανίας κρουαζιέρας. Οι γραμμές κρουαζιέρας απασχολούσαν: 5.000 εργαζόμενους στα διοικητικά γραφεία τους και 50.000 ναυτεργάτες στα κρουαζιερόπλοια από τις χώρες της Ευρώπης.
Στον πίνακα 3 φαίνονται τα μερίδια αμοιβών των γραμμών κρουαζιέρας ανά χώρα κατοικίας των εργαζομένων το 2010.
Οι Ελληνες ναυτεργάτες που έχουν απομείνει στα κρουαζιερόπλοια είναι ελάχιστοι, γι' αυτό και δεν περιλαμβάνονται στον παραπάνω πίνακα.

Κύρια ευρωπαϊκά λιμάνια επιβίβασης

Τα κύρια λιμάνια επιβίβασης στη Μεσόγειο και τη Βόρεια Ευρώπη φαίνονται στον πίνακα 4, με την κίνηση των επιβατών, για την περίοδο 2008 - 2010.
Επιπρόσθετα, στα σημαντικά λιμάνια στη Μεσόγειο όπου καταπλέουν τα κρουαζιερόπλοια ως διερχόμενα, περιλαμβάνονται τα ελληνικά λιμάνια - Σαντορίνη με 758.000 τουρίστες, το Κατάκολο με 66.000, η Μύκονος με 644.000, η Κέρκυρα με 583.000 και το Ηράκλειο με την υπόλοιπη Κρήτη με 444.000 επιβάτες, καθώς και το Κουσάντασι της Τουρκίας με 500.000 επιβάτες.

Ναυπηγοεπισκευή

Η παγκόσμια βιομηχανία κρουαζιέρας δαπάνησε 4,2 δισ. ευρώ, 29% των συνολικών δαπανών της ευρωπαϊκής κρουαζιέρας το 2010. Οι δαπάνες για νέες κατασκευές και συντήρηση μειώθηκαν για δεύτερη συνεχόμενη χρονιά κατά 8,5% για το 2010 μετά από 13% μείωση το 2009 (Πίνακας 5).

• Το 86% αυτών των δαπανών κάλυπτε τη δουλειά σε εξέλιξη για την κατασκευή νέων κρουαζιερόπλοιων, ενώ το υπόλοιπο 14% κάλυπτε τη μετατροπή, επανατοποθέτηση, ανακαίνιση και συντήρηση των κρουαζιερόπλοιων.
• Μεταξύ των τεσσάρων κύριων χωρών ναυπήγησης στην Ευρώπη, οι δαπάνες για νέες κατασκευές αυξήθηκαν στη Γερμανία και την Ιταλία το 2010, κατά 9,4% και 12,1%, αντίστοιχα. Οι δαπάνες μειώθηκαν 37% στη Γαλλία και 49% στη Φινλανδία.

Ορισμένα βασικά συμπεράσματα

Το ΚΚΕ δίνει ιδιαίτερη σημασία στις μεταφορές και τον τουρισμό, τόσο με την ξεχωριστή, όσο και με τη διασυνδεδεμένη διάστασή τους, στα πλαίσια της πολιτικής πρότασής του, του διαφορετικού δρόμου ανάπτυξης που προβάλλει και μπορεί να υλοποιηθεί στο πλαίσιο της Λαϊκής Εξουσίας με τη Λαϊκή Οικονομία. Το ΚΚΕ αντιμετωπίζει και τους δύο αυτούς σημαντικούς τομείς της οικονομικής ανάπτυξης από μία τελείως διαφορετική σκοπιά. Από τη σκοπιά της ικανοποίησης των σύγχρονων κοινωνικών αναγκών και όχι της μεγιστοποίησης των κερδών των μονοπωλιακών επιχειρηματικών ομίλων.
Το ΚΚΕ, τα ναυτεργατικά σωματεία ΠΕΜΕΝ - «ΣΤΕΦΕΝΣΩΝ» και οι ταξικές δυνάμεις που συσπειρώνει το ΠΑΜΕ στις γραμμές του αποτελούν πολύτιμη δύναμη για την κλιμάκωση των εργατικών - λαϊκών αγώνων, για την αλλαγή του συσχετισμού δύναμης σε πολιτικό επίπεδο και στο εργατικό κίνημα, για την ανατροπή της εξουσίας των μονοπωλίων.
Χρόνια τώρα οι κυβερνήσεις του ΠΑΣΟΚ και της ΝΔ διακηρύσσουν ότι ο τουρισμός αποτελεί τη «βαριά βιομηχανία» της χώρας μας. Ποιο ήταν όμως το αποτέλεσμα μιας τέτοιας ανάπτυξης;

• Η πολιτική της ΕΕ, της ΝΔ και του ΠΑΣΟΚ ισχυροποίησε τους μονοπωλιακούς ομίλους, τις ναυτιλιακές εταιρείες κρουαζιέρας, τα μεγάλα ξενοδοχειακά συγκροτήματα και τους TOUR OPERATORS, με επιβάτες στο σύστημα «all inclusive» για την πλήρη απορρόφηση όλων των δαπανών τους μέχρι τα καθημερινά μικροέξοδα.
• Οι εφοπλιστές, σε συνεργασία με αμερικάνικα και ευρωπαϊκά μονοπώλια του τουρισμού της κρουαζιέρας, εκμεταλλεύονται τους ναυτεργάτες, γενικότερα τους εργαζόμενους στον τομέα, αποκομίζοντας σημαντικά κέρδη ακόμη και στη φάση της καπιταλιστικής κρίσης.
• Ισχυρό πλήγμα δέχτηκαν οι μεταλλεργάτες με μαζική χρόνια ανεργία και φτώχεια, καθώς και η παραγωγή της ναυπηγοεπισκευαστικής βιομηχανίας στην Ελλάδα. Οι δημαγωγικές δηλώσεις της κυβέρνησης του ΠΑΣΟΚ, της ΝΔ ότι θα εισρεύσει πακτωλός δισεκατομμυρίων ευρώ, μέσα από το ΕΣΠΑ προκαλεί έντονο ενδοαστικό ανταγωνισμό, για το ποιο και πόσο από το κομμάτι της λείας θα «ξεκοκαλίσουν» οι επιχειρηματικοί όμιλοι. Οι εργαζόμενοι δεν μπορούν να περιμένουν παρά μόνο νέα δεινά. Σημειώνουμε ότι ωφελημένοι από το ΕΣΠΑ όπως και από τα προηγούμενα Κοινοτικά Πλαίσια Στήριξης (ΚΠΣ) θα είναι κυρίως μονοπωλιακοί επιχειρηματικοί όμιλοι της Γερμανίας, της Γαλλίας, του Ηνωμένου Βασιλείου, όπως άλλωστε καταγράφεται στην 3ηαλλά και στην 5ηΕκθεση Συνοχής της ΕΕ (2004, 2010). Για εισαγωγές μηχανημάτων και εξοπλισμού, η «διαρροή» κεφαλαίων προς τα ευρωπαϊκά μονοπώλια ανέρχεται στο 42% των δαπανών του ΕΣΠΑ στην Ελλάδα.
• Τα έσοδα από τους 8.000 περίπου ναυτεργάτες, που ήταν ναυτολογημένοι σε κρουαζιερόπλοια, μέχρι την ένταξη της Ελλάδας στην ΕΟΚ/ ΕΕ 1980, όχι μόνο δεν αντικαταστάθηκαν με άλλους πόρους σε αυτόν τον τομέα, αλλά, αντίθετα, ο μαζικός διωγμός των Ελλήνων ναυτεργατών βάθυνε ακόμη περισσότερο τη χρεοκοπία του ΝΑΤ και των άλλων ασφαλιστικών ταμείων των ναυτεργατών.
• Κλιμακώθηκε η επίθεση στα εργασιακά δικαιώματα και στους μισθούς των ναυτεργατών, γενικότερα των εργαζομένων στον κλάδο του τουρισμού - επισιτισμού κυριάρχησαν οι ελαστικές σχέσεις απασχόλησης, ατομικές συμφωνίες.
• Επιδεινώθηκε η θέση αρκετών μικρών οικογενειακών επιχειρήσεων και των αυτοαπασχολούμενων στον τουρισμό (ενοικιαζόμενα δωμάτια, μικρά ξενοδοχεία κ.λπ.).
• Δυνάμωσε η άναρχη και ανισόμετρη ανάπτυξη του δυναμικού των ξενοδοχείων, η υψηλή συγκέντρωση των ξενοδοχειακών κλινών σε βάρος των μικρών επιχειρήσεων.
• Είναι ανυπόστατοι οι ισχυρισμοί και ανέφικτοι οι στόχοι που θέτουν το ΠΑΣΟΚ και η ΝΔ, για τη συμβολή του τουρισμού της κρουαζιέρας σε ό,τι αφορά την ικανοποίηση των αναγκών της εργατικής - λαϊκής οικογένειας.
• Η στρατηγική του ΠΑΣΟΚ και της ΝΔ είναι ίδια, πατάει στην ένταση της εκμετάλλευσης των εργαζομένων, στην παροχή νέων προνομίων, επιδοτήσεων και στη μείωση των φορολογικών συντελεστών των μονοπωλίων.

Ο περιβόητος ανταγωνισμός της «ελεύθερης αγοράς», ο σχεδιασμός της τουριστικής ανάπτυξης με κριτήριο την κερδοφορία των μεγάλων επιχειρήσεων που εκτίναξαν το κόστος στα ύψη, σε συνδυασμό με την αντιλαϊκή επίθεση της ΕΕ και των κυβερνήσεων στα δικαιώματα και το βιοτικό επίπεδο των εργαζομένων, έκαναν άπιαστο όνειρο την ανάγκη των διακοπών, της ανάπαυσης και της αναψυχής για τις εργατικές οικογένειες.
Το ΚΚΕ αντιμετωπίζει το λαϊκό τουρισμό και τις μεταφορές ως αυτονόητα κοινωνικά δικαιώματα. Γι' αυτό και καλεί τους εργαζόμενους και τα λαϊκά στρώματα να μη δεχτούν να πληρώσουν την κρίση των μονοπωλίων, όπως ακριβά πλήρωσαν την ανάπτυξη και τα κέρδη τους. Να διεκδικήσουν την κοινωνικοποίηση των μονοπωλίων στον τουρισμό, στις μεταφορές. Η ανάπτυξή τους, ώστε να ικανοποιούν τις σύγχρονες λαϊκές ανάγκες, προϋποθέτει έναν άλλο δρόμο κοινωνικής και οικονομικής ανάπτυξης, που θα έρχεται σε σύγκρουση με την ΕΕ, την κερδοφορία των μονοπωλίων και θα έχει στον επίκεντρό του τον εργαζόμενο άνθρωπο. Δρόμο που μπορεί να ανοίξει μια μεγάλη λαϊκή συμμαχία που θα επιδιώξει ριζικές αλλαγές στο επίπεδο της εξουσίας και της οικονομίας.
Μόνο στα πλαίσια της Λαϊκής Εξουσίας, της Λαϊκής Οικονομίας, οι μεταφορές και ο τουρισμός μπορούν να συμβάλουν στην ικανοποίηση των λαϊκών αναγκών, στην ολόπλευρη ανάπτυξη και αξιοποίηση των παραγωγικών δυνάμεων, στην ισόρροπη ανάπτυξη όλων των κλάδων της οικονομίας, όπως και του λαϊκού τουρισμού και στο ξεπέρασμα των περιφερειακών ανισομερειών. Να είναι κινητήρια δύναμη για την ανθρώπινη ευημερία και όχι για τα κέρδη των μονοπωλίων.
Πηγή στοιχείων: G. P. Wild (International) Limited and Business Research and Economic Advisors με ανάθεση του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Κρουαζιέρας («ECC» Εκδοση 2011). Στην ανάλυση περιλαμβάνονται τα 27 κράτη - μέλη της ΕΕ και επιπρόσθετα η Ελβετία, η Νορβηγία και η Ισλανδία.

Του
Γιώργου ΤΟΥΣΣΑ*
* Ο Γιώργος Τούσσας είναι μέλος της ΚΕ του ΚΚΕ και ευρωβουλευτής του.