Το βασικότερο σύνθημα του ΚΚΕ τα τελευταία χρόνια είναι η λαϊκή εξουσία – λαϊκή οικονομία. Υπήρξε κριτική ενάντια στο ΚΚΕ σχετικά με το αίτημα αυτό, ότι είναι ασαφές, ότι είναι άλλη μια διαχειριστική λύση, ότι σε τελική ανάλυση δεν είναι σοσιαλισμός, που είναι και ο στρατηγικός στόχος του ΚΚΕ όπως έχει διακηρυχτεί στο πρόγραμμά του απ' το 1996 ακόμα.
Το ερώτημα “είναι η λαϊκη εξουσία σοσιαλισμός;”, μοιάζει με ψιλά γράμματα. Σου λέει ο άλλος, αυτά είναι ανούσιες λεπτομέρειες, σημασία έχει να ξεσηκωθεί ο κόσμος. Μέγα λάθος. Πρέπει να ξέρεις που πας και τι επιδιώκεις, οπότε σωστά τίθεται το ερώτημα μέσα στα πλαίσια του μαζικού κινήματος. Ασχοληθήκαμε με το ζήτημα της λαϊκής εξουσίας και παλιότερα στην ακόλουθο link: http://e-globbing.blogspot.com/2011/06/explained.html
Το θέμα αυτό, της λαϊκής εξουσίας και οικονομίας συνδέεται σε μεγάλο βαθμό με το ζήτημα της στρατηγικής και τακτικής ενός επαναστατικού κόμματος, ενός κόμματος της εργατικής τάξης κλπ. Για να τα πούμε απλα, στρατηγική είναι ο τελικός σου στόχος. Στόχο έχω να κατακτήσω την κορυφή ενός βουνού π.χ, οπότε πρέπει να δω πώς καλύτερα θα σκαρφαλώσω για να φτάσω στην κορφή. Μ' ενδιαφέρει ας πούμε, να έχει καλό καιρό κατά την ανάβαση. Μ' ενδιαφέρει επίσης να σκαρφαλώσω από κείνη του πλευρά που έχει λιγότερο κίνδυνο να γλιστρήσω και να γκρεμοτσακιστώ, οπότε άμα πέσω και σπάσω τα ποδάρια μου και κάνω δυο χρόνια για να συνέλθω, θα ξανασκαρφαλώσω μετά από δυο-τρία χρόνια. Ενώ άμα καθυστερήσω λίγο, θα ανέβω με μεγαλύτερη ασφάλεια. Μπορεί όμως στην πορεία να δω ότι χαλάει ο καιρός, ή ότι σκοτεινιάζει γρήγορα, οπότε ίσως θα πρέπει να πάρω τον πιο γρήγορο (και πιο επικίνδυνο) δρόμο, μπορεί πάλι να βιαστώ να φτάσω στην κορφή και φάω τα μούτρα μου, πολλά “μπορεί”.
Το θέμα αυτό, της λαϊκής εξουσίας και οικονομίας συνδέεται σε μεγάλο βαθμό με το ζήτημα της στρατηγικής και τακτικής ενός επαναστατικού κόμματος, ενός κόμματος της εργατικής τάξης κλπ. Για να τα πούμε απλα, στρατηγική είναι ο τελικός σου στόχος. Στόχο έχω να κατακτήσω την κορυφή ενός βουνού π.χ, οπότε πρέπει να δω πώς καλύτερα θα σκαρφαλώσω για να φτάσω στην κορφή. Μ' ενδιαφέρει ας πούμε, να έχει καλό καιρό κατά την ανάβαση. Μ' ενδιαφέρει επίσης να σκαρφαλώσω από κείνη του πλευρά που έχει λιγότερο κίνδυνο να γλιστρήσω και να γκρεμοτσακιστώ, οπότε άμα πέσω και σπάσω τα ποδάρια μου και κάνω δυο χρόνια για να συνέλθω, θα ξανασκαρφαλώσω μετά από δυο-τρία χρόνια. Ενώ άμα καθυστερήσω λίγο, θα ανέβω με μεγαλύτερη ασφάλεια. Μπορεί όμως στην πορεία να δω ότι χαλάει ο καιρός, ή ότι σκοτεινιάζει γρήγορα, οπότε ίσως θα πρέπει να πάρω τον πιο γρήγορο (και πιο επικίνδυνο) δρόμο, μπορεί πάλι να βιαστώ να φτάσω στην κορφή και φάω τα μούτρα μου, πολλά “μπορεί”.
Η κορφή είναι η στρατηγική και το σχέδιο ανάβασης είναι η τακτική. Η τακτική πάντα πρέπει να υπηρετεί τη στρατηγική σου. Δεν γίνεται να σκαρφαλώνω έτσι, πηγαίνοντας στο πουθενά, κάπου πρέπει να φτάσω.
Το ΚΚΕ καθόρισε τη στρατηγική του καθαρά στο 15ο συνέδριό του το 96 (“Το ΚΚΕ, πρωτοπόρο, συνειδητό και οργανωμένο τμήμα της εργατικής τάξης, έχει τελικό του σκοπό την ανατροπή του καπιταλισμού και την οικοδόμηση του σοσιαλισμού και του κομμουνισμού”), όπου και ψήφισε το Πρόγραμμά του, ήταν δηλαδή προγραμματικό συνέδριο που λέμε. Παίρνουμε για αρχή αυτό το συνέδριο γιατί αυτό καθορίζει μέχρι σήμερα την πολιτική του ΚΚΕ, λόγω προγράμματος. Το πρόγραμμα για ένα κόμμα “νέου τύπου” όπως λέμε (σύμφωνα με τις αρχές που καθόρισε ο Λένιν) είναι ο ακρογωνιαίος λίθος της πολιτικής του και είναι το πιο ισχυρό πολιτικό του κείμενο. Αυτό το κείμενο μαζί με το καταστατικό, είναι τα δύο κείμενα στα οποία πρέπει να συμφωνήσει κάποιος που θέλει να γίνει μέλος του ΚΚΕ. Και τα δυο κείμενα καθορίζουν σχεδόν στο σύνολο όλα τα υπόλοιπα που χρειάζεται κάποιος για να είναι (και να φαίνεται!) κουκουές.
Τα συνέδρια που ακόλουθησαν, 16ο (2000), 17ο (2005) και 18 (2009) εξειδίκευσαν ορισμένα σημεία επί του προγράμματος, το οποίο προβλέπει ότι μπορεί να εμπλουτιστεί με νέες επεξεργασίες. Το κάθε συνέδριο βγάζει στο τέλος αυτό που λέμε, “πολιτική απόφαση” που είναι ένα σημαντικό κείμενο και καθορίζει σε γενικές γραμμές το τι πρέπει να κάνει το κόμμα μέχρι το επόμενο συνέδριο για να πετύχει τους στόχους του, είναι δηλαδή ένα πλάνο τακτικής. Σε περίπτωση που μπορεί να υπάρξει κάποια αντίφαση ανάμεσα στην πολιτική απόφαση ενός συνεδρίου και στο πρόγραμμα, υπερισχύει το πρόγραμμα καθώς, όσο παραμένει σαν κείμενο αναλλοίωτο, εξακολουθεί να έχει ισχύ. Αν κάποιο συνέδριο αποφασίσει αλλαγή του κειμένου του προγράμματος τότε θα πρέπει να πεταχτούν τα παλιά βιβλιαράκια και να τυπωθούν καινούρια, με το καινούριο πρόγραμμα, το οποίο θα καθοδηγεί το κόμμα μέχρι που να ξανααλλάξει κάπου στο μέλλον.
Το ζήτημα της εξουσίας είναι κεντρικό ζήτημα στο πολιτικό σκεπτικό του ΚΚΕ. Έχουμε παραθέσει πολλές φορές το αντίστοιχο απόσπασμα απ' το πρόγραμμα. Για να μην έχουμε μια γενικά αφηρημένη εικόνα περί εξουσίας, εννοούμε την πολιτική, την κρατική εξουσία αν θέλετε. Γράφει ο Λένιν: “Ο μαρξισμός [...]παραδέχεται την αναγκαιότητα του κράτους και της κρατικής εξουσίας στην επαναστατική περίοδο γενικά, στην εποχή του περάσματος απ΄τον καπιταλισμό στο σοσιαλισμό ειδικά” (Β.Ι. Λένιν, Οι θέσεις του Απρίλη, σελ 37, εκδ. Σύγχρονη Εποχή).
Το ΚΚΕ στο πρόγραμμά του διακρίνει δύο (2) περιπτώσεις κατάληψης της εξουσίας α) Το αστικό καπιταλιστικό κράτος και τα αστικά κόμματα να έχουν φθαρεί πάρα πολύ, ώστε να βγει με εκλογές κυβέρνηση από δυνάμεις αντιμονοπωλιακές και αντιιμπεριαλιστικές, η οποία
Το ΚΚΕ καθόρισε τη στρατηγική του καθαρά στο 15ο συνέδριό του το 96 (“Το ΚΚΕ, πρωτοπόρο, συνειδητό και οργανωμένο τμήμα της εργατικής τάξης, έχει τελικό του σκοπό την ανατροπή του καπιταλισμού και την οικοδόμηση του σοσιαλισμού και του κομμουνισμού”), όπου και ψήφισε το Πρόγραμμά του, ήταν δηλαδή προγραμματικό συνέδριο που λέμε. Παίρνουμε για αρχή αυτό το συνέδριο γιατί αυτό καθορίζει μέχρι σήμερα την πολιτική του ΚΚΕ, λόγω προγράμματος. Το πρόγραμμα για ένα κόμμα “νέου τύπου” όπως λέμε (σύμφωνα με τις αρχές που καθόρισε ο Λένιν) είναι ο ακρογωνιαίος λίθος της πολιτικής του και είναι το πιο ισχυρό πολιτικό του κείμενο. Αυτό το κείμενο μαζί με το καταστατικό, είναι τα δύο κείμενα στα οποία πρέπει να συμφωνήσει κάποιος που θέλει να γίνει μέλος του ΚΚΕ. Και τα δυο κείμενα καθορίζουν σχεδόν στο σύνολο όλα τα υπόλοιπα που χρειάζεται κάποιος για να είναι (και να φαίνεται!) κουκουές.
Τα συνέδρια που ακόλουθησαν, 16ο (2000), 17ο (2005) και 18 (2009) εξειδίκευσαν ορισμένα σημεία επί του προγράμματος, το οποίο προβλέπει ότι μπορεί να εμπλουτιστεί με νέες επεξεργασίες. Το κάθε συνέδριο βγάζει στο τέλος αυτό που λέμε, “πολιτική απόφαση” που είναι ένα σημαντικό κείμενο και καθορίζει σε γενικές γραμμές το τι πρέπει να κάνει το κόμμα μέχρι το επόμενο συνέδριο για να πετύχει τους στόχους του, είναι δηλαδή ένα πλάνο τακτικής. Σε περίπτωση που μπορεί να υπάρξει κάποια αντίφαση ανάμεσα στην πολιτική απόφαση ενός συνεδρίου και στο πρόγραμμα, υπερισχύει το πρόγραμμα καθώς, όσο παραμένει σαν κείμενο αναλλοίωτο, εξακολουθεί να έχει ισχύ. Αν κάποιο συνέδριο αποφασίσει αλλαγή του κειμένου του προγράμματος τότε θα πρέπει να πεταχτούν τα παλιά βιβλιαράκια και να τυπωθούν καινούρια, με το καινούριο πρόγραμμα, το οποίο θα καθοδηγεί το κόμμα μέχρι που να ξανααλλάξει κάπου στο μέλλον.
Το ζήτημα της εξουσίας είναι κεντρικό ζήτημα στο πολιτικό σκεπτικό του ΚΚΕ. Έχουμε παραθέσει πολλές φορές το αντίστοιχο απόσπασμα απ' το πρόγραμμα. Για να μην έχουμε μια γενικά αφηρημένη εικόνα περί εξουσίας, εννοούμε την πολιτική, την κρατική εξουσία αν θέλετε. Γράφει ο Λένιν: “Ο μαρξισμός [...]παραδέχεται την αναγκαιότητα του κράτους και της κρατικής εξουσίας στην επαναστατική περίοδο γενικά, στην εποχή του περάσματος απ΄τον καπιταλισμό στο σοσιαλισμό ειδικά” (Β.Ι. Λένιν, Οι θέσεις του Απρίλη, σελ 37, εκδ. Σύγχρονη Εποχή).
Το ΚΚΕ στο πρόγραμμά του διακρίνει δύο (2) περιπτώσεις κατάληψης της εξουσίας α) Το αστικό καπιταλιστικό κράτος και τα αστικά κόμματα να έχουν φθαρεί πάρα πολύ, ώστε να βγει με εκλογές κυβέρνηση από δυνάμεις αντιμονοπωλιακές και αντιιμπεριαλιστικές, η οποία
θα φανεί πολύ γρήγορα πόσο φιλολαϊκή θα είναι. Αν δεν πάρει γρήγορα μέτρα που να ανακουφίζει τους φτωχούς, αν δεν πάρει μέτρα κατά των μονοπωλίων, αν δεν αποφασίσει να μη τηρήσει τις δεσμεύσεις του ελληνικού κράτους από προηγούμενες κυβερνήσεις προς τους μεγάλους οργανισμούς, τότε θα ενσωματωθεί πολύ γρήγορα και θα είναι άλλη μια διαχειριστική κυβέρνηση, όπως ήταν π.χ η κυβέρνηση του ΠΑΣΟΚ το 80, που συσπείρωνε κόσμο της αριστεράς με αντιιμπεριαλιστικά και φιλολαϊκά συνθήματα. Φάνηκε πολύ-πολύ γρήγορα ότι απλώς ήταν μια έξυπνη τακτική των αστικών συμφερόντων που χρησιμοποίησαν το όπλο της σοσιαλδημοκρατίας, αλλά ήταν ήδη αργά, τα λαϊκά στρώματα είχαν ξεγελαστεί.
Αν απ' την άλλη πάρει μέτρα υπέρ του λαού, κατά των μονοπωλίων, αποδεσμεύσει τη χώρα απ τους ιμπεριαλιστικούς οργανισμούς, αφαιρέσει πλούτη και προνόμια της αστικής τάξης, τότε θα προκαλέσει την άγρια αντίδραση της άρχουσας τάξης, που θα βάλει μπροστά όλα τα μέσα που διαθέτει και ελέγχει: στρατό, αστυνομία, μέσα ενημέρωσης. Το ότι βγήκε μια φιλολαϊκή κυβέρνηση, δεν σημαίνει ότι η εργατική τάξη και τα άλλα λαϊκά στρώματα έγιναν “άρχουσα τάξη”. Αυτό δεν εξαρτάται μόνο απ' την πολιτική εξουσία, αλλά κι απ' το πόσο θα καταφέρει η εργατική τάξη να τσακίσει όλο τον παλιό μηχανισμό που κρατάει στέρεη την αστική τάξη και να βάλει τον δικό του, κι επιπλέον απ' το πόσο γρήγορα θα καθιερώσει τις σοσιαλιστικές σχέσεις παραγωγής (να καταργήσει δηλαδή το δικαίωμα της ατομικής ιδιοκτησίας σε μεγάλα μέσα παραγωγής, σε πλουτοπαραγωγικές πηγές της χώρας, σε κτίρια κλπ).
Και δεύτερη περίπτωση β) λέει το ΚΚΕ, όταν η πάλη των τάξεων έχει ενταθεί σε μεγάλο βαθμό, όταν το αστικό κράτος είναι υπό κατάρρευση, οι μηχανισμοί του, όταν έχει ξεκινήσει η επανάσταση (σύμφωνα με τα κριτήρια του Λένιν πάλι, όχι έτσι αόριστα) τότε μπορεί να πάρει την εξουσία χωρίς εκλογές, πάλι ένα μέτωπο λαϊκών δυνάμεων, εξουσία που θα ταυτίζεται με τη δικτατορία του προλεταριάτου, ή θα έχει μικροδιαφορές που θα ξεπεραστούν στη συνέχεια. Αυτό θα είναι σοσιαλισμός;
Για να απαντηθεί σωστά αυτό το ερώτημα πρέπει να δώσουμε έναν ορισμό, τι είναι σοσιαλισμός. Σοσιαλισμός λοιπόν είναι ένας κοινωνικοπολιτικός σχηματισμός, μια μορφή οργάνωσης της κοινωνίας. Ως τέτοιος, είναι η πρώτη φάση του κομμουνιστικού συστήματος, μια βαθμίδα ανώριμη ακόμα στην οποία γίνεται η υλική προετοιμασία της αταξικής κοινωνίας, της κοινωνίας δηλαδή όπου θα εξαφανιστούν οι τάξεις.
“Kοινωνικοποιούνται τα συγκεντρωμένα μέσα παραγωγής, αλλά αρχικά παραμένουν μορφές ατομικής και ομαδικής ιδιοκτησίας, που αποτελούν βάση για την ύπαρξη εμπορευματοχρηματικών σχέσεων. Διαμορφώνονται μορφές παραγωγικών συνεταιρισμών, όπου το επίπεδο των παραγωγικών δυνάμεων ακόμη δεν επιτρέπει την κοινωνικοποίηση των μέσων παραγωγής. Oι μορφές ομαδικής ιδιοκτησίας αποτελούν μεταβατική μορφή ιδιοκτησίας, ανάμεσα στην ατομική και την κοινωνική, και όχι ανώριμη μορφή κομμουνιστικών σχέσεων” [...] “Διεξάγεται ένας αγώνας των "φύτρων" του νέου ενάντια στις "επιβιώσεις" του παλιού σε όλες τις σφαίρες της κοινωνικής ζωής, πάλη για ριζική αλλαγή όλων των οικονομικών σχέσεων και κατ' επέκταση όλων των κοινωνικών σχέσεων σε κομμουνιστικές.” [...] “συνεχίζεται η ταξική πάλη της εργατικής τάξης - σε άλλες συνθήκες, με άλλες μορφές και μέσα - όχι μόνο στην περίοδο της σοσιαλιστικής θεμελίωσης, αλλά και κατά τη σοσιαλιστική ανάπτυξη” [...] “Eπομένως, είναι αναγκαία η δικτατορία του προλεταριάτου, ως όργανο της ταξικής κυριαρχίας και ταξικής πάλης, όχι μόνο στη "μεταβατική περίοδο", για την εδραίωση της νέας εξουσίας, την υλοποίηση των μέτρων διαμόρφωσης των νέων οικονομικών σχέσεων και κατάργησης των καπιταλιστικών [...]”
Αν απ' την άλλη πάρει μέτρα υπέρ του λαού, κατά των μονοπωλίων, αποδεσμεύσει τη χώρα απ τους ιμπεριαλιστικούς οργανισμούς, αφαιρέσει πλούτη και προνόμια της αστικής τάξης, τότε θα προκαλέσει την άγρια αντίδραση της άρχουσας τάξης, που θα βάλει μπροστά όλα τα μέσα που διαθέτει και ελέγχει: στρατό, αστυνομία, μέσα ενημέρωσης. Το ότι βγήκε μια φιλολαϊκή κυβέρνηση, δεν σημαίνει ότι η εργατική τάξη και τα άλλα λαϊκά στρώματα έγιναν “άρχουσα τάξη”. Αυτό δεν εξαρτάται μόνο απ' την πολιτική εξουσία, αλλά κι απ' το πόσο θα καταφέρει η εργατική τάξη να τσακίσει όλο τον παλιό μηχανισμό που κρατάει στέρεη την αστική τάξη και να βάλει τον δικό του, κι επιπλέον απ' το πόσο γρήγορα θα καθιερώσει τις σοσιαλιστικές σχέσεις παραγωγής (να καταργήσει δηλαδή το δικαίωμα της ατομικής ιδιοκτησίας σε μεγάλα μέσα παραγωγής, σε πλουτοπαραγωγικές πηγές της χώρας, σε κτίρια κλπ).
Και δεύτερη περίπτωση β) λέει το ΚΚΕ, όταν η πάλη των τάξεων έχει ενταθεί σε μεγάλο βαθμό, όταν το αστικό κράτος είναι υπό κατάρρευση, οι μηχανισμοί του, όταν έχει ξεκινήσει η επανάσταση (σύμφωνα με τα κριτήρια του Λένιν πάλι, όχι έτσι αόριστα) τότε μπορεί να πάρει την εξουσία χωρίς εκλογές, πάλι ένα μέτωπο λαϊκών δυνάμεων, εξουσία που θα ταυτίζεται με τη δικτατορία του προλεταριάτου, ή θα έχει μικροδιαφορές που θα ξεπεραστούν στη συνέχεια. Αυτό θα είναι σοσιαλισμός;
Για να απαντηθεί σωστά αυτό το ερώτημα πρέπει να δώσουμε έναν ορισμό, τι είναι σοσιαλισμός. Σοσιαλισμός λοιπόν είναι ένας κοινωνικοπολιτικός σχηματισμός, μια μορφή οργάνωσης της κοινωνίας. Ως τέτοιος, είναι η πρώτη φάση του κομμουνιστικού συστήματος, μια βαθμίδα ανώριμη ακόμα στην οποία γίνεται η υλική προετοιμασία της αταξικής κοινωνίας, της κοινωνίας δηλαδή όπου θα εξαφανιστούν οι τάξεις.
“Kοινωνικοποιούνται τα συγκεντρωμένα μέσα παραγωγής, αλλά αρχικά παραμένουν μορφές ατομικής και ομαδικής ιδιοκτησίας, που αποτελούν βάση για την ύπαρξη εμπορευματοχρηματικών σχέσεων. Διαμορφώνονται μορφές παραγωγικών συνεταιρισμών, όπου το επίπεδο των παραγωγικών δυνάμεων ακόμη δεν επιτρέπει την κοινωνικοποίηση των μέσων παραγωγής. Oι μορφές ομαδικής ιδιοκτησίας αποτελούν μεταβατική μορφή ιδιοκτησίας, ανάμεσα στην ατομική και την κοινωνική, και όχι ανώριμη μορφή κομμουνιστικών σχέσεων” [...] “Διεξάγεται ένας αγώνας των "φύτρων" του νέου ενάντια στις "επιβιώσεις" του παλιού σε όλες τις σφαίρες της κοινωνικής ζωής, πάλη για ριζική αλλαγή όλων των οικονομικών σχέσεων και κατ' επέκταση όλων των κοινωνικών σχέσεων σε κομμουνιστικές.” [...] “συνεχίζεται η ταξική πάλη της εργατικής τάξης - σε άλλες συνθήκες, με άλλες μορφές και μέσα - όχι μόνο στην περίοδο της σοσιαλιστικής θεμελίωσης, αλλά και κατά τη σοσιαλιστική ανάπτυξη” [...] “Eπομένως, είναι αναγκαία η δικτατορία του προλεταριάτου, ως όργανο της ταξικής κυριαρχίας και ταξικής πάλης, όχι μόνο στη "μεταβατική περίοδο", για την εδραίωση της νέας εξουσίας, την υλοποίηση των μέτρων διαμόρφωσης των νέων οικονομικών σχέσεων και κατάργησης των καπιταλιστικών [...]”
(Απόφαση του 18ου Συνεδρίου για το Σοσιαλισμό http://goo.gl/IQFcS)
Η λαϊκή εξουσία λοιπόν είναι η προσπάθεια του εκάστοτε φορέα της (κυβέρνηση μετώπου, επαναστατική κυβέρνηση) είναι η συνειδητή προσπάθεια επιβολής, εγκαθίδρυσης, καθιέρωσης, όπως θέλετε πείτε το, σοσιαλιστικών σχέσεων παραγωγής.
Η διαφορά που έχει ο σοσιαλισμός απ' όλα τα προηγούμενα συστήματα (καπιταλισμός, φεουδαρχία, δουλοκτητικό σύστημα, πρωτόγονος κομμουνισμός) είναι η εξής: οι παραγωγικές σχέσεις κάθε συστήματος, γεννιούνταν και αναπτυσσόταν στα σπλάχνα του προηγούμενου συστήματος. Π.χ οι καπιταλιστικές σχέσεις παραγωγής, της ατομικής ιδιοκτησίας στα μέσα παραγωγής δηλαδή κυρίως, αναπτύσσονταν μέσα στο έδαφος της φεουδαρχίας επειδή ακριβώς το παλιό σύστημα φράκαρε, δεν μπορούσε να παράγει πλούτο γρήγορα και αποτελεσματικά, μέσω της μεγάλης ιδιοκτησίας γης (λατιφούντιων, τσιφλικιών κλπ). Οι παραγωγή εξελισσόταν και οι φορείς αυτής της κοινωνικής προόδου τότε ήταν η αστική τάξη, η οποία όμως δεν ήταν “άρχουσα” ακόμα, ήθελε να γίνει άρχουσα στη θέση της αριστοκρατίας. Όταν έγινε π.χ η Γαλλική Επανάσταση που ήταν μια μακρόχρονη κι επίπονη διαδικασία, οι καπιταλιστικές σχέσεις δεν εφαρμόστηκαν σε μεγάλη έκταση αμέσως, υπήρχαν ακόμα κατάλοιπα της αριστοκρατίας, ενώ οι αστοί προσπαθούσαν να εγκαθιδρύσουν ένα πολιτικό σύστημα που ταίριαζε με τα συμφέροντά τους, το λεγόμενο αστικό που λέμε (ο κοινοβουλευτισμός).
Οι σοσιαλιστικές σχέσεις παραγωγής όμως, δεν υπάρχουν στο έδαφος του καπιταλισμού, πρέπει να εφαρμοστούν απ' το μηδέν. Πώς; με την δράση του ίδιου του λαού, των ίδιων των εργαζομένων που άλλωστε έχουν συμφέρον από μια τέτοια οργάνωση της κοινωνίας. Αυτό που υπάρχει στον καπιταλισμό σαν προστάδιο ας το πούμε για το σοσιαλισμό είναι η τεράστια κοινωνικοποίηση της παραγωγής. Ότι δηλαδή η παραγωγή είναι συγκεντρωμένη κι όχι διάσπαρτη από δω κι από κει, επομένως μπορεί να οργανωθεί καλύτερα, αποτελεσματικότερα, και το κυριότερο, μπορεί να καταληφθεί ευκολότερα.
Ο γράφων στην παλιά ανάρτηση (βλέπε link πιο πάνω) έγραφε ότι η λαϊκή εξουσία, στα πρώτα βήματά της δεν είναι ακόμα σοσιαλισμός, άλλα ένα βήμα πριν απ' αυτόν. Διαβάζοντας τα κομματικά ντοκουμέντα αργότερα βλέπω ότι το κόμμα με ...διέψευσε: “ Το ΚΚΕ υποστηρίζει ότι λαϊκή εξουσία είναι η σοσιαλιστική εξουσία” (απόφαση του 16ου Συνεδρίου για το ΑΑΔΜ). Ωστόσο, διαβάζουμε παραπάνω στην ίδια απόφαση:
“Το Αντιιμπεριαλιστικό Αντιμονοπωλιακό Δημοκρατικό Μέτωπο, σε συνθήκες επαναστατικής κατάστασης, μπορεί να πάρει χαρακτηριστικά επαναστατικού μετώπου που συγκρούεται για να ανατρέψει την εξουσία των μονοπωλίων, με ετοιμότητα και ικανότητα να εναλλάσσει όλες τις μορφές πάλης. Μέσα σε αυτόν τον αγώνα θα διαμορφώνονται νέοι λαϊκοί θεσμοί, που μπορεί να φτάσουν ως το επίπεδο μιας επαναστατικής κυβέρνησης. Με τη νικηφόρα έκβαση της πάλης αυτής, θα ολοκληρωθούν και θα σταθεροποιηθούν τα χαρακτηριστικά της επαναστατικής αυτής κυβέρνησης ως εξουσίας της εργατικής τάξης και των συμμάχων της, δηλαδή της δικτατορίας του προλεταριάτου, που αποτελεί τον αντίποδα της δικτατορίας της αστικής τάξης, των μονοπωλίων.”
“Σε συνθήκες ταξικών αναμετρήσεων και μεγάλης φθοράς της επιρροής των αστικών κομμάτων και των συμμάχων τους, και ενώ δε θα έχουν διαμορφωθεί όροι για ριζική κοινωνική ανατροπή και επαναστατικό πέρασμα, μπορεί να προκύψει κυβέρνηση αντιιμπεριαλιστικών, αντιμονοπωλιακών δυνάμεων, με βάση το Κοινοβούλιο. Το Μέτωπο πρέπει να αξιοποιήσει αυτή τη δυνατότητα, να ελέγχει την κυβέρνηση, να στηρίζει τις πολιτικές επιλογές της υπέρ των λαϊκών συμφερόντων. Σ' αυτή την περίπτωση, η κυβέρνηση θα κριθεί σε σύντομο χρονικό διάστημα κατά πόσο, με όπλο τη μέγιστη λαϊκή κινητοποίηση, θα καταφέρει να αντιμετωπίσει την αντίδραση της κυρίαρχης τάξης, με στόχο την ανατροπή ή την εξουδετέρωσή της και να συμβάλει στην ωρίμανση και στην έναρξη της επαναστατικής διαδικασίας.” Και επίσης, σχετικά με την επιλογή του όρου “λαϊκή εξουσία” γράφει η απόφαση: “Το Μέτωπο από την αρχή της συγκρότησής του πρέπει να προβάλει μια γενική ιδέα για το πρόβλημα της εξουσίας. Το ΚΚΕ θεωρεί ότι ο όρος λαϊκή εξουσία μπορεί να λειτουργήσει ενοποιητικά, αρκεί να περιέχει βασικές ιδέες που διαχωρίζουν την εξουσία αυτή από τη σημερινή εξουσία και τις διάφορες παραλλαγές διαχείρισης.” (Απόφαση του 16ου Συνεδρίου για το ΑΑΔΜ http://goo.gl/tnY1G, οι υπογραμμίσεις δικές μας). Υπάρχουν δηλαδή ορισμένα ζητήματα σχετικά με το χρόνο της ανάληψης της εξουσίας απ' το μέτωπο.
Αντιπαραβάλλουμε μια πολύ σημαντική παρατήρηση του ίδιου του Λένιν, τη θέση 8 στις “θέσεις του Απρίλη” πάλι: “Όχι “εφαρμογή” του σοσιαλισμού σαν άμεσο καθήκον μας, αλλά πέρασμα αμέσως μόνο στον έλεγχο της κοινωνικής παραγωγής και της διανομής των προϊόντων [ απο μέρους του σοβιέτ των εργατών βουλευτών]. (“Οι θέσεις του Απρίλη”, σελ 9-10) Παρακάτω, εξηγεί πάλι ο Λένιν σχετικά μ' αυτό: “Στη Ρωσία δεν είναι δυνατό να εισαγάγουμε “αμέσως” ακόμη και ένα “κράτος-κομμούνα” (δηλ ένα κράτος οργανωμένο σύμφωνα με τον τύπο της Κομμούνας του Παρισιού), επειδή γι' αυτό είναι απαραίτητο η πλειοψηφία των βουλευτών σε όλα (ή στα περισσότερα) Σοβιέτ να καταλάβει πόσο λαθεμένη και πόσο επιζήμια είναι η τακτική και η πολιτική των εσέρων [...]. Κι εγώ δήλωσα εντελώς συγκεκριμένα ότι στον τομέα αυτό “υπολογίζω” μόνο στην “υπομονετική” εξήγηση (χρειάζεται άραγε να είναι κανείς υπομονετικός για να πετύχει μια αλλαγή, που μπορεί να την πραγματοποιήσει “αμέσως”;)! (στο ίδιο σελ. 23-24, αντιπαράθεση με τον Κάμενεφ). Ο Λένιν βάζει το ζήτημα του συσχετισμού δύναμης την κρίσιμη ώρα, πέρα από τις αντικειμενικές συνθήκες, κάτι που δεν έχει να κάνει με τις ιδιομορφίες της Οκτωβριανής, άρα και της κάθε, επανάστασης. Όπως επίσης βάζει και το θέμα των λαογέννητων θεσμών και οργάνων εξουσίας (σοβιέτ) τα οποία αναγκαστικά θα είναι φορείς της μελλοντικής πολιτικής εξουσίας.
Μια διατύπωση λοιπόν σε οποιοδήποτε κομματικό κείμενο μπορεί να είναι ατελής, κάτι που μπορεί να φαίνεται ασήμαντο στην αρχή αλλά μπορεί και να το παρεξηγήσει ο άλλος. Θεωρώ ότι η διατύπωση ¨λαϊκή εξουσία είναι η σοσιαλιστική εξουσία” έχει περισσότερο πολιτικό παρά θεωρητικό χαρακτήρα. Άλλωστε, το κείμενο της απόφασης ενός συνεδρίου είναι κατ' εξοχήν πολιτικό κείμενο, λιγότερο θεωρητικό. Σε κάθε περίπτωση, η επίλυση όποιου τέτοιου προβλήματος είναι εσωτερικό ζήτημα του κόμματος, εδώ απλές σκέψεις κάνουμε, προβληματιζόμαστε.
Κι έτσι μπαίνουν ορισμένα ερωτήματα: μπορεί να χαρακτηριστεί “σοσιαλισμός” ένα σύστημα όπου συνυπάρχουν (έστω και υπο έλεγχο) καπιταλιστικές σχέσεις παραγωγής, δικαίωμα ατομικής ιδιοκτησίας δηλαδή (π.χ περίοδος ΝΕΠ); Ένα σύστημα δηλαδή καθορίζεται κυρίως απ' το ποιος έχει την εξουσία ή από τις παραγωγικές του σχέσεις;
Κι επίσης: Ποιο ακριβώς είναι το σημείο που ο καπιταλισμός γίνεται σοσιαλισμός; Είναι το σημείο της βίαιας κατάληψης της εξουσίας επαναστατικά; Είναι το σημείο όπου και ο τελευταίος κεφαλαιοκράτης εκτοπίζεται απ' τους εργάτες που παίρνουν το εργοστάσιο υπό την ευθύνη τους; Είναι το σημείο όπου το νέο κράτος ψηφίζει νέους νόμους σοσιαλιστικούς, που απαγορεύουν την ατομική ιδιοκτησία στα μέσα παραγωγής;Η λαϊκή εξουσία λοιπόν είναι η προσπάθεια του εκάστοτε φορέα της (κυβέρνηση μετώπου, επαναστατική κυβέρνηση) είναι η συνειδητή προσπάθεια επιβολής, εγκαθίδρυσης, καθιέρωσης, όπως θέλετε πείτε το, σοσιαλιστικών σχέσεων παραγωγής.
Η διαφορά που έχει ο σοσιαλισμός απ' όλα τα προηγούμενα συστήματα (καπιταλισμός, φεουδαρχία, δουλοκτητικό σύστημα, πρωτόγονος κομμουνισμός) είναι η εξής: οι παραγωγικές σχέσεις κάθε συστήματος, γεννιούνταν και αναπτυσσόταν στα σπλάχνα του προηγούμενου συστήματος. Π.χ οι καπιταλιστικές σχέσεις παραγωγής, της ατομικής ιδιοκτησίας στα μέσα παραγωγής δηλαδή κυρίως, αναπτύσσονταν μέσα στο έδαφος της φεουδαρχίας επειδή ακριβώς το παλιό σύστημα φράκαρε, δεν μπορούσε να παράγει πλούτο γρήγορα και αποτελεσματικά, μέσω της μεγάλης ιδιοκτησίας γης (λατιφούντιων, τσιφλικιών κλπ). Οι παραγωγή εξελισσόταν και οι φορείς αυτής της κοινωνικής προόδου τότε ήταν η αστική τάξη, η οποία όμως δεν ήταν “άρχουσα” ακόμα, ήθελε να γίνει άρχουσα στη θέση της αριστοκρατίας. Όταν έγινε π.χ η Γαλλική Επανάσταση που ήταν μια μακρόχρονη κι επίπονη διαδικασία, οι καπιταλιστικές σχέσεις δεν εφαρμόστηκαν σε μεγάλη έκταση αμέσως, υπήρχαν ακόμα κατάλοιπα της αριστοκρατίας, ενώ οι αστοί προσπαθούσαν να εγκαθιδρύσουν ένα πολιτικό σύστημα που ταίριαζε με τα συμφέροντά τους, το λεγόμενο αστικό που λέμε (ο κοινοβουλευτισμός).
Οι σοσιαλιστικές σχέσεις παραγωγής όμως, δεν υπάρχουν στο έδαφος του καπιταλισμού, πρέπει να εφαρμοστούν απ' το μηδέν. Πώς; με την δράση του ίδιου του λαού, των ίδιων των εργαζομένων που άλλωστε έχουν συμφέρον από μια τέτοια οργάνωση της κοινωνίας. Αυτό που υπάρχει στον καπιταλισμό σαν προστάδιο ας το πούμε για το σοσιαλισμό είναι η τεράστια κοινωνικοποίηση της παραγωγής. Ότι δηλαδή η παραγωγή είναι συγκεντρωμένη κι όχι διάσπαρτη από δω κι από κει, επομένως μπορεί να οργανωθεί καλύτερα, αποτελεσματικότερα, και το κυριότερο, μπορεί να καταληφθεί ευκολότερα.
Ο γράφων στην παλιά ανάρτηση (βλέπε link πιο πάνω) έγραφε ότι η λαϊκή εξουσία, στα πρώτα βήματά της δεν είναι ακόμα σοσιαλισμός, άλλα ένα βήμα πριν απ' αυτόν. Διαβάζοντας τα κομματικά ντοκουμέντα αργότερα βλέπω ότι το κόμμα με ...διέψευσε: “ Το ΚΚΕ υποστηρίζει ότι λαϊκή εξουσία είναι η σοσιαλιστική εξουσία” (απόφαση του 16ου Συνεδρίου για το ΑΑΔΜ). Ωστόσο, διαβάζουμε παραπάνω στην ίδια απόφαση:
“Το Αντιιμπεριαλιστικό Αντιμονοπωλιακό Δημοκρατικό Μέτωπο, σε συνθήκες επαναστατικής κατάστασης, μπορεί να πάρει χαρακτηριστικά επαναστατικού μετώπου που συγκρούεται για να ανατρέψει την εξουσία των μονοπωλίων, με ετοιμότητα και ικανότητα να εναλλάσσει όλες τις μορφές πάλης. Μέσα σε αυτόν τον αγώνα θα διαμορφώνονται νέοι λαϊκοί θεσμοί, που μπορεί να φτάσουν ως το επίπεδο μιας επαναστατικής κυβέρνησης. Με τη νικηφόρα έκβαση της πάλης αυτής, θα ολοκληρωθούν και θα σταθεροποιηθούν τα χαρακτηριστικά της επαναστατικής αυτής κυβέρνησης ως εξουσίας της εργατικής τάξης και των συμμάχων της, δηλαδή της δικτατορίας του προλεταριάτου, που αποτελεί τον αντίποδα της δικτατορίας της αστικής τάξης, των μονοπωλίων.”
“Σε συνθήκες ταξικών αναμετρήσεων και μεγάλης φθοράς της επιρροής των αστικών κομμάτων και των συμμάχων τους, και ενώ δε θα έχουν διαμορφωθεί όροι για ριζική κοινωνική ανατροπή και επαναστατικό πέρασμα, μπορεί να προκύψει κυβέρνηση αντιιμπεριαλιστικών, αντιμονοπωλιακών δυνάμεων, με βάση το Κοινοβούλιο. Το Μέτωπο πρέπει να αξιοποιήσει αυτή τη δυνατότητα, να ελέγχει την κυβέρνηση, να στηρίζει τις πολιτικές επιλογές της υπέρ των λαϊκών συμφερόντων. Σ' αυτή την περίπτωση, η κυβέρνηση θα κριθεί σε σύντομο χρονικό διάστημα κατά πόσο, με όπλο τη μέγιστη λαϊκή κινητοποίηση, θα καταφέρει να αντιμετωπίσει την αντίδραση της κυρίαρχης τάξης, με στόχο την ανατροπή ή την εξουδετέρωσή της και να συμβάλει στην ωρίμανση και στην έναρξη της επαναστατικής διαδικασίας.” Και επίσης, σχετικά με την επιλογή του όρου “λαϊκή εξουσία” γράφει η απόφαση: “Το Μέτωπο από την αρχή της συγκρότησής του πρέπει να προβάλει μια γενική ιδέα για το πρόβλημα της εξουσίας. Το ΚΚΕ θεωρεί ότι ο όρος λαϊκή εξουσία μπορεί να λειτουργήσει ενοποιητικά, αρκεί να περιέχει βασικές ιδέες που διαχωρίζουν την εξουσία αυτή από τη σημερινή εξουσία και τις διάφορες παραλλαγές διαχείρισης.” (Απόφαση του 16ου Συνεδρίου για το ΑΑΔΜ http://goo.gl/tnY1G, οι υπογραμμίσεις δικές μας). Υπάρχουν δηλαδή ορισμένα ζητήματα σχετικά με το χρόνο της ανάληψης της εξουσίας απ' το μέτωπο.
Αντιπαραβάλλουμε μια πολύ σημαντική παρατήρηση του ίδιου του Λένιν, τη θέση 8 στις “θέσεις του Απρίλη” πάλι: “Όχι “εφαρμογή” του σοσιαλισμού σαν άμεσο καθήκον μας, αλλά πέρασμα αμέσως μόνο στον έλεγχο της κοινωνικής παραγωγής και της διανομής των προϊόντων [ απο μέρους του σοβιέτ των εργατών βουλευτών]. (“Οι θέσεις του Απρίλη”, σελ 9-10) Παρακάτω, εξηγεί πάλι ο Λένιν σχετικά μ' αυτό: “Στη Ρωσία δεν είναι δυνατό να εισαγάγουμε “αμέσως” ακόμη και ένα “κράτος-κομμούνα” (δηλ ένα κράτος οργανωμένο σύμφωνα με τον τύπο της Κομμούνας του Παρισιού), επειδή γι' αυτό είναι απαραίτητο η πλειοψηφία των βουλευτών σε όλα (ή στα περισσότερα) Σοβιέτ να καταλάβει πόσο λαθεμένη και πόσο επιζήμια είναι η τακτική και η πολιτική των εσέρων [...]. Κι εγώ δήλωσα εντελώς συγκεκριμένα ότι στον τομέα αυτό “υπολογίζω” μόνο στην “υπομονετική” εξήγηση (χρειάζεται άραγε να είναι κανείς υπομονετικός για να πετύχει μια αλλαγή, που μπορεί να την πραγματοποιήσει “αμέσως”;)! (στο ίδιο σελ. 23-24, αντιπαράθεση με τον Κάμενεφ). Ο Λένιν βάζει το ζήτημα του συσχετισμού δύναμης την κρίσιμη ώρα, πέρα από τις αντικειμενικές συνθήκες, κάτι που δεν έχει να κάνει με τις ιδιομορφίες της Οκτωβριανής, άρα και της κάθε, επανάστασης. Όπως επίσης βάζει και το θέμα των λαογέννητων θεσμών και οργάνων εξουσίας (σοβιέτ) τα οποία αναγκαστικά θα είναι φορείς της μελλοντικής πολιτικής εξουσίας.
Μια διατύπωση λοιπόν σε οποιοδήποτε κομματικό κείμενο μπορεί να είναι ατελής, κάτι που μπορεί να φαίνεται ασήμαντο στην αρχή αλλά μπορεί και να το παρεξηγήσει ο άλλος. Θεωρώ ότι η διατύπωση ¨λαϊκή εξουσία είναι η σοσιαλιστική εξουσία” έχει περισσότερο πολιτικό παρά θεωρητικό χαρακτήρα. Άλλωστε, το κείμενο της απόφασης ενός συνεδρίου είναι κατ' εξοχήν πολιτικό κείμενο, λιγότερο θεωρητικό. Σε κάθε περίπτωση, η επίλυση όποιου τέτοιου προβλήματος είναι εσωτερικό ζήτημα του κόμματος, εδώ απλές σκέψεις κάνουμε, προβληματιζόμαστε.
Κι έτσι μπαίνουν ορισμένα ερωτήματα: μπορεί να χαρακτηριστεί “σοσιαλισμός” ένα σύστημα όπου συνυπάρχουν (έστω και υπο έλεγχο) καπιταλιστικές σχέσεις παραγωγής, δικαίωμα ατομικής ιδιοκτησίας δηλαδή (π.χ περίοδος ΝΕΠ); Ένα σύστημα δηλαδή καθορίζεται κυρίως απ' το ποιος έχει την εξουσία ή από τις παραγωγικές του σχέσεις;
Η απάντηση στα πιο πάνω δεν μπορεί να είναι στατική κατά την άποψή μου, δεν πρέπει να τη βλέπεις απόλυτα σταματώντας το χρόνο σε κάποιο σημείο της μελλοντικής ιστορίας. Επειδή ακριβώς ο σοσιαλισμός είναι η ανώριμη βαθμίδα του κομμουνιστικού κοινωνικοοικονομικού σχηματισμού, υπάρχουν εδώ κι εκεί διαφορές και προβλήματα. Αλλού οι εργάτες έχουν πάρει το εργοστάσιο και το διευθύνουν βάσει του κεντρικού σχεδίου του κράτους, αλλού οι εργάτες μπορεί να έχουν κάνει επιτροπή και να μην εφαρμόζουν το κεντρικό σχέδιο, αλλού μπορεί ένας εργοστασιάρχης με τη βοήθεια μερικών τραμπούκων να παραμένει στο εργοστάσιό του χωρίς να το παραδίνει στους εργάτες, και να φέρνει λαθραίους εργάτες, αλλού πάλι ο υπεύθυνος παραγωγής να το παίζει καπιταλιστής, να βάζει κρυφά εμπορεύματα στην αποθήκη για να τα πουλάει ο ίδιος, μπορεί πάλι να υπάρχει κάτι σαν τη λεγόμενη “δυαδική εξουσία”, απ' τη μια αστικό κοινοβούλιο απ' την άλλη λαϊκά συμβούλια που πασχίζουν να επιβάλουν τη δική τους νομιμότητα το καθένα, χίλια δυο. Κι αυτά μπορεί να είναι μερικά μόνο προβλήματα, θα υπάρχουν σίγουρα και πιο σύνθετα που η επίλυσή τους θα είναι πραγματική σπαζοκεφαλιά.
Επιπλέον, στην απόφαση του 18ου, βλέπω γίνεται μια διάκριση ανάμεσα στην σοσιαλιστική θεμελίωση και τη σοσιαλιστική ανάπτυξη (βλ πιο πάνω). Η θεμελίωση προφανώς αφορά ζητήματα νομικά, ζητήμα επιβολής του σοσιαλιστικού νόμου, ζητήματα κατάρτισης ενός κατάλληλου κεντρικού σχεδίου και οργάνωσης της παραγωγής πανεθνικά, η ανάπτυξη αφορά το ξεπέρασμα αυτών των πρώτων εμποδίων και εφαρμογή του πλάνου.
Η απάντηση λοιπόν στο ερώτημα “είναι η λαϊκή εξουσία σοσιαλισμός;” δεν μπορεί να είναι μονοκόμματη. Θα πρέπει να συνοδεύεται από διευκρινιστική ερώτηση: σε ποιό χρονικό σημείο και σε ποια απ' τις δυο περιπτώσεις που διακρίνει το πρόγραμμα;
Εγώ νομίζω ότι, με τη στενή έννοια “σοσιαλισμός” στην πρώτη φάση ανάληψης της εξουσίας, ακόμα δεν είναι όσο βρίσκεται στη φάση της θεμελίωσης. Στη φάση της ανάπτυξης, ναι είναι. Ωστόσο εδώ χρειάζεται μια παρατήρηση: η θεμελίωση και η ανάπτυξη δεν πρέπει να νοούνται σαν “στάδια”, δηλαδή τελειώσαμε με την θεμελίωση, πάμε τώρα στην ανάπτυξη. Τα όρια είναι πολύ λεπτά σε τέτοιες κοινωνικές διεργασίες, αλληλοδιαπλέκονται οι δυο καταστάσεις, οι οποίες άλλωστε εντάσσονται γενικά μέσα στη διαδικασία του σοσιαλιστικού μετασχηματισμού όπως λέμε και φυσικά δεν μπορούν να νοηθούν από μόνες τους.
Το καθοριστικό ζήτημα επομένως είναι η κατάληψη της πολιτικής εξουσίας, είτε πριν είτε μετά την επανάσταση, η οποία και εν τέλει θα εγκαθιδρύσει την κυριαρχία των σοσιαλιστικών σχέσεων, κάτι που θα την σταθεροποιήσει περισσότερο σαν εξουσία.
Περιμένουμε απόψεις γι' αυτό το θεωρητικό ζήτημα. Επισημαίνουμε ότι η συζήτηση (όπως και τα άρθρα) είναι θεωρητική και δεν έχει σκοπό να αλλοιώσει τις αποφάσεις του ΚΚΕ, αλλά να κατανοηθούν καλύτερα.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου