ΚΙΝΗΣΕΙΣ ΤΗΣ ΚΥΒΕΡΝΗΣΗΣ ΓΥΡΩ ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΟΖ Καταλύτης για την επιτάχυνση ευρύτερων διευθετήσεων

Τη μοιρασιά της ενεργειακής λείας στην ευρύτερη περιοχή φαίνεται πως υπηρετούν οι κυβερνητικές διαρροές για κατάθεση στον ΟΗΕ χαρτών με τα όρια της ελληνικής ΑΟΖ και η αντίδραση της Τουρκίας

Με σκούρο γκρι, η ΑΟΖ που έχει ανακηρύξει τυπικά η Ελλάδα σε Ιόνιο και νότια της Κρήτης. Η διακεκομμένη γραμμή δείχνει τα όρια της ελληνικής ΑΟΖ, με βάση το Διεθνές Δίκαιο της Θάλασσας. Με ανοιχτό γκρι, τα τμήματα της ελληνικής ΑΟΖ σε Αιγαίο και Αν. Μεσόγειο που περιέχονται στους χάρτες των τούρκικων ερευνών, το 1973 και το 2012

Στο προσκήνιο φέρνει η συγκυβέρνηση την υπόθεση της ΑΟΖ (Αποκλειστική Οικονομική Ζώνη), δηλαδή το αποκλειστικό δικαίωμα της χώρας για εκμετάλλευση των φυσικών πόρων (ενεργειακοί και άλλοι) που βρίσκονται στο θαλάσσιο χώρο πέρα από τη στενή ζώνη των χωρικών υδάτων, στα διεθνή ύδατα. Η επιχείρηση που ξετυλίγεται τις τελευταίες μέρες, αποκτά ολοένα και περισσότερο επικοινωνιακά χαρακτηριστικά.Το έναυσμα δόθηκε με το πρωτοχρονιάτικο μήνυμα του πρωθυπουργού Α. Σαμαρά, όπου ανάμεσα στα άλλα αναφέρθηκε και στο θέμα της ΑΟΖ, επισημαίνοντας: «Θέλουμε να είμαστε τμήμα μιας ισχυρής Ευρώπης. Γιατί αυτό είναι προϋπόθεση για τη μελλοντική ισχύ και ευημερία της ίδιας της Ελλάδας. Θέλουμε την Ευρώπη στο πλάι μας, γιατί χρειαζόμαστε στηρίγματα, ώστε να αναδείξουμε τον ορυκτό μας πλούτο, τους πλουτοπαραγωγικούς μας πόρους, την ΑΟΖ μας!»
Τις τροχιοδεικτικές Σαμαρά ακολούθησαν δημοσιεύματα στον Τύπο, όπως αυτό του «Βήματος» της Κυριακής, όπου αναφέρεται ότι η κυβέρνηση προσανατολίζεται όχι στην ανακήρυξη της ελληνικής ΑΟΖ, αλλά στο να «καταθέσει στον ΟΗΕ συντεταγμένες για τα εξωτερικά όρια της ελληνικής υφαλοκρηπίδας μέσα στους πρώτους μήνες του 2013».
Επίσης, υπήρξαν και πληροφορίες για τμηματική ανακήρυξη της ελληνικής ΑΟΖ, πράγμα που άτυπα έχει ήδη γίνει με τη δημοσίευση των χαρτών της ελληνικής ΑΟΖ του Ιονίου Πελάγους και της περιοχής νότια της Κρήτης, όπου έχει ανατεθεί η σεισμολογική έρευνα σε νορβηγικό πλοίο.
Σύμφωνα με το δημοσίευμα, το ζήτημα του καθορισμού των συντεταγμένων ανέλαβε η καθ' ύλην αρμόδια Υδρογραφική Υπηρεσία του Πολεμικού Ναυτικού, η οποία έχει ήδη ολοκληρώσει το έργο της.
Οπως γράφει η εφημερίδα, αυτήν την περίοδο διεξάγονται εκτενείς συζητήσεις και συσκέψεις μεταξύ των αρμοδίων διευθύνσεων του υπουργείου Εξωτερικών, όσον αφορά τη νομική επεξεργασία της


πρωτοβουλίας αυτής και την κατάθεσή της στη Διεύθυνση Ωκεανικών Υποθέσεων και Δικαίου της Θάλασσας (Division for Ocean Affairs and the Law of the Sea - DOALOS) των Ηνωμένων Εθνών. Η κατάθεση έχει ισχύ ρηματικής διακοίνωσης.

Οι χάρτες δεν κατοχυρώνουν την ΑΟΖ

Με την κατάθεση στον ΟΗΕ χαρτών του θαλάσσιου χώρου με τα εξωτερικά όρια της ελληνικής ΑΟΖ, ουσιαστικά δίνεται το περίγραμμα της περιοχής που η Ελλάδα διεκδικεί να έχει δικαίωμα αποκλειστικής εκμετάλλευσης των φυσικών πόρων. Ωστόσο, αυτό από μόνο του δε συνεπάγεται και κατοχύρωση αυτού του δικαιώματος.
Βέβαια, κάτι ανάλογο ισχύει και με την (μονομερή) ανακήρυξη της ελληνικής ΑΟΖ, που στην ουσία σημαίνει διακήρυξη δικαιώματος. Για να γίνει, όμως, η άσκηση αυτού του δικαιώματος, χρειάζεται, εφόσον υπάρχουν χώρες που το αμφισβητούν (π.χ. η Τουρκία), να υπάρξει διμερής διαπραγμάτευση για την οριοθέτηση της ΑΟΖ ή προσφυγή στο Διεθνές Δικαστήριο.
Πάντως, υπάρχει ένα θέμα με την επιμονή στη χρήση του όρου υφαλοκρηπίδα και όχι του όρου ΑΟΖ, γιατί ενδέχεται να εμπεριέχει την πρόθεση για διμερή διαπραγμάτευση όχι στη βάση της ισχύουσας σύμβασης του ΟΗΕ (του 1982 για το Δίκαιο της Θάλασσας), που αναφέρει σαφώς πως τα νησιά έχουν ΑΟΖ, αλλά της προγενέστερης περί υφαλοκρηπίδας. Σημειώνεται πως τόσο η Τουρκία, όσο και οι ΗΠΑ δεν έχουν επικυρώσει τη σύμβαση του 1982.
Η ενδεχόμενη κατάθεση εκ μέρους της ελληνικής κυβέρνησης στον ΟΗΕ χαρτών με τα όρια της ελληνικής ΑΟΖ, που προφανώς θα είναι στη βάση της μέσης απόστασης από τις απέναντι ακτές των άλλων παράκτιων χωρών, οι οποίες έχουν αντίστοιχο δικαίωμα στον ίδιο θαλάσσιο χώρο, όπως θεσμοθετεί η εν ισχύι σύμβαση του ΟΗΕ του 1982 για το Δίκαιο της Θάλασσας, δεν αποτελεί μια κίνηση εν κενώ.
Συγκεκριμένα: Στο θαλάσσιο χώρο του Ιονίου Πελάγους και νότια της Κρήτης, τα πράγματα είναι πιο καθαρά. Από την πλευρά της Ιταλίας υπάρχει παλαιότερη διμερής συμφωνία για την οριοθέτηση της υφαλοκρηπίδας, που σχεδόν ταυτίζεται με τον σύγχρονο ορισμό της ΑΟΖ.
Σημειώνεται πως στις κλειστές θάλασσες, όπως η Μεσόγειος, υφαλοκρηπίδα και Αποκλειστική Οικονομική Ζώνη ταυτίζονται γεωγραφικά, με τη διαφορά ότι η υφαλοκρηπίδα αφορά στην εκμετάλλευση των φυσικών πόρων του βυθού και του υπεδάφους του, ενώ η ΑΟΖ καλύπτει και τα υπερκείμενα ύδατα και τον αέρα πάνω από αυτά. Προς το βορρά παραμένει η εκκρεμότητα με την Αλβανία, καθώς η σχετική ελληνοαλβανική συμφωνία που είχε επιτευχθεί μπλοκαρίστηκε από αλβανικό δικαστήριο.
Προς το νότο, είναι ανοιχτά τα θέματα με τη Λιβύη και την Αίγυπτο, όπου και οι δύο ζητάνε τη συμμετοχή και της Τουρκίας στη διαπραγμάτευση για την οριοθέτηση της ΑΟΖ. Ομως, η Τουρκία δεν έχει σύνορα στις θαλάσσιες ζώνες της με την Αίγυπτο και τη Λιβύη, στο βαθμό που τα ελληνικά νησιά και κυρίως το σύμπλεγμα του Καστελόριζου, έχουν πλήρη ΑΟΖ.
Από κει και πέρα είναι ο θαλάσσιος χώρος του Αιγαίου Πελάγους με όλο το πλέγμα των ελληνοτουρκικών προβλημάτων γύρω από τα κυριαρχικά δικαιώματα. Κρίσιμο μέγεθος για την προς διανομή ΑΟΖ στο Αιγαίο, λόγω της διασποράς των ελληνικών νησιών και νησίδων, είναι το πλάτος των χωρικών υδάτων, αφού εάν επεκταθούν στα 12 ν. μίλια τότε συρρικνώνεται η διεθνής θάλασσα επί της οποίας ασκείται το δικαίωμα της ΑΟΖ.

«Γκρίζα ζώνη» Αιγαίο και Αν. Μεσόγειος

Αξίζει να επισημανθεί, πως σ' όλο το θαλάσσιο χώρο, πέρα από τη στενή παράκτια ζώνη των 6 ν. μιλίων που είναι τα χωρικά ύδατα, τόσο του Αιγαίου, όσο και της Ανατολικής Μεσογείου, όλα αυτά τα χρόνια, μετά το 1973, οπότε οι τουρκικές διεκδικήσεις πήραν συγκεκριμένη μορφή, οι μόνες πράξεις νομής, είναι αυτές της τουρκικής πλευράς και μάλιστα επί περιοχών που αποτελούν με βάση το Διεθνές Δίκαιο ελληνική υφαλοκρηπίδα - ΑΟΖ.
Συγκεκριμένοι χάρτες με περιοχές της ελληνικής υφαλοκρηπίδας - ΑΟΖ δημοσιεύτηκαν στην τουρκική εφημερίδα της κυβερνήσεως το 1973 - 74, αλλά και τον Απρίλη του 2012.
Ειδικότερα στις 27/4/2012 δημοσιεύθηκαν στην τουρκική Εφημερίδα της Κυβερνήσεως οι αποφάσεις του υπουργικού συμβουλίου της 16/3/2012 για τη χορήγηση στην Τουρκική Κρατική Εταιρεία Πετρελαίου (ΤΡΑΟ) αδειών για έρευνες υδρογονανθράκων, που αφορούν θαλάσσιες περιοχές στα ανοιχτά των Αδάνων, της Αττάλειας, της Αντιόχειας και της Μούγλας και περιλαμβάνουν κομμάτια ελληνικής υφαλοκρηπίδας νοτίως της Ρόδου, της Καρπάθου και του Καστελόριζου, καθώς και κομμάτια της κυπριακής ΑΟΖ.
Υπό αυτό το πρίσμα, η κατάθεση από την ελληνική πλευρά στον ΟΗΕ χαρτών με τα όρια της ελληνικής ΑΟΖ, όπου προφανώς θα περιλαμβάνει και θαλάσσιες περιοχές, οι οποίες εμπεριέχονται και στους επίσημους τουρκικούς χάρτες, θα έρθει να επιβεβαιώσει τη διαφορά που υπάρχει μεταξύ των δύο χωρών και ενδεχομένως να αποτελέσει τη βάση για κάποιου είδους διαπραγμάτευση ή παραπομπή.
Βέβαια, διαπραγμάτευση για την «οριοθέτηση της υφαλοκρηπίδας» διεξάγεται από 2002 ανάμεσα στα υπουργεία Εξωτερικών των δύο χωρών, χωρίς αποτέλεσμα έως τώρα, παρά τους 50 και πλέον κύκλους συνομιλιών. Οι συνομιλίες συνεχίζονται, κι αν δεν τελεσφορήσουν, είναι ισχυρό το ενδεχόμενο να προκύψει κάποια στιγμή παραπομπή της υπόθεσης στο Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης.
Η κρίση του Δικαστηρίου υπέρ της ελληνικής πλευράς, δεν πρέπει να θεωρείται δεδομένη, παρά τα όσα προβλέπει το Δίκαιο της Θάλασσας, όπως δείχνει η πείρα και από άλλες υποθέσεις. Μάλιστα, θα πρέπει να υπάρξει και υπογραφή του λεγόμενου συνυποσχετικού, όπου θα μπαίνουν κάποιες βάσεις πάνω στις οποίες θα κληθεί το Δικαστήριο να κρίνει.
Σε κάθε περίπτωση, η κατάθεση από την Ελλάδα στον ΟΗΕ χαρτών με τα όρια της ελληνικής ΑΟΖ, αναμένεται να σηματοδοτήσει την επιτάχυνση των διαδικασιών για διευθέτηση των ορίων των θαλασσίων ζωνών στην ευρύτερη περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου, που τελευταία έχει μπει στο επίκεντρο του ενδιαφέροντος των πολυεθνικών κολοσσών της Ενέργειας, αλλά και των ενδοϊμπεριαλιστικών ανταγωνισμών.
Μάλιστα, το κάλεσμα του Α. Σαμαρά προς την Ευρώπη με το πρωτοχρονιάτικο μήνυμά του, να σταθεί «στο πλάι μας, γιατί χρειαζόμαστε στηρίγματα, ώστε να αναδείξουμε τον ορυκτό μας πλούτο, τους πλουτοπαραγωγικούς μας πόρους, την ΑΟΖ μας» δίνει και το στίγμα της κυβερνητικής πολιτικής αλλά και τις στρατηγικές της άρχουσας τάξης που βλέπει τα κυριαρχικά δικαιώματα σαν μέρος της ιμπεριαλιστικής λείας.

Τουρκική αντίδραση

Από την τουρκική πλευρά, υπήρξε χτες αντίδραση εκ μέρους του υπουργού Εξωτερικών Αχμέτ Νταβούτογλου, ο οποίος με αφορμή τα σχετικά δημοσιεύματα του ελληνικού Τύπου για τις ενδεχόμενες ελληνικές κινήσεις για την ΑΟΖ, που αναπαράγονται από τον τουρκικό Τύπο, αναφέρθηκε στην ανάγκη διαβουλεύσεων.
Συγκεκριμένα, ο Α. Νταβούτογλου, απαντώντας σε ερωτήσεις δημοσιογράφων στη Σμύρνη, είπε πως «πιστεύουμε ότι σε τέτοιες κρίσιμες περιόδους πρέπει να αποφεύγονται μονομερή βήματα, διότι υπάρχει θετική ατμόσφαιρα μεταξύ της Τουρκίας και της Ελλάδας (...) Ο καθένας γνωρίζει την εθνική του θέση. Σε μια τέτοια περίπτωση και η Τουρκία θα προβεί σε αντίστοιχα βήματα. Αλλά ελπίζω να μη χρειαστεί».
Στο ίδιο θέμα αναφέρθηκε χτες και ο υπουργός Ενέργειας της Τουρκίας, Τανέρ Γιλντίζ, ο οποίος είπε πως «δεν νομίζω ότι η γειτονική χώρα, που ασχολείται με τόσες οικονομικές δυσκολίες, θα εγκαινιάσει νέα πεδία αντιδικίας. Αφού δεν το κάνει η Τουρκία, που έχει μια καλπάζουσα οικονομία, δεν πιστεύω ότι θα το κάνει η Ελλάδα η οποία αντιμετωπίζει οικονομική κρίση. Εμείς δεν σχεδιάζουμε να προβούμε σε εργασίες στις αμφισβητούμενες περιοχές του Αιγαίου».